ТОП просматриваемых книг сайта:
Gələcəyə ön söz. Qulu Məhərrəmli
Читать онлайн.Название Gələcəyə ön söz
Год выпуска 0
isbn 9789952244090
Автор произведения Qulu Məhərrəmli
Издательство Altun Kitab
Mənim üçün bu hayqırtıların sədası altında sevinən uşaqların reaksiyası çox maraqlı idi. Abidəyə gedən yolda həyətlərdən və pəncərələrdən üçrəngli bayraqlar yellədilirdi. Yol kənarına düzülmüş kənd sakinləri Bakıdan gələnləri məhəbbət dolu nəzərlərlə süzür, tanıdıqları adamlarla hal-əhval tuturdular. Birmərtəbəli evlərin geniş pəncərəsindən kiçik bayraqları və şən çığırtıları ilə yoldan keçənləri şövqlə salamlayan məktəbyaşlı uşaqların sevincini gözlə görmək gərək idi. Oğlanlı-qızlı 4-5 uşaq bir-birinə aman vermədən «Yaşasın Azərbaycan!» deyərək sevinə-sevinə qışqırır, bayraqları yellədir, sanki parad qəbul edirlərmiş kimi cürbəcür şüarlar deyir, yaratdıqları qeyri-adi mənzərə ilə yoldan ötənləri duyğulandırırdılar. Onların şaqraq səsləri əraziyə nəzarət edən və artıq günün istisində hərəkət etməyə həvəsli görünməyən ərincək polislərin də diqqətini cəlb etmişdi. Açıq-aşkar görünürdü ki, uşaqların kəsilmək bilməyən səsləri və yol keçən adamların onları xüsusi duyğusallıqla salamlamaları polislərin çoxunu əməlli-başlı qıcıqlandırır. Heç bilmədim ki, polislər həmin gün niyə belə qəzəbli idilər, üz-gözlərindən zəhrimar yağırdı. Deyəsən, təkcə abidəyə tərəf üz tutan böyüklərin deyil, yol kənarında suvağı təzə vurulmuş, görkəmindən kasıblıq yağan evin pəncərəsindən adamları aramsız alqışlayan uşaqların sevinci də onları hövsələdən çıxarırdı. Ona görə də polis zabitlərindən biri oğrun-oğrun pəncərəyə yaxınlaşıb uşaqlardan sakitləşməyi və əllərindəki bayraqcıqları yığışdırmağı tələb etdi. İçəridən səslənən sadəlövh sual ətrafa yayılırdı. – Noolub ey, bayramdı də, bəyəm sevinmək olmaz? – bunu uşaqlar incik səslə soruşurdu. – Pəncərəni bağlayın, xarabanızda səssiz sevinin! – bunu da polis əmi hirslə deyirdi.
Bu «incə» dialoq ətrafdan keçənlərin diqqətindən yayınmadı, onların iradına polis «Bunlar indidən asayişi pozurlar» cavabını verdi və camaatın gülüşündən üzü bir az da bozardı. Amma görünür, uşaqlar belə tezliklə təslim olmaq niyyətində deyildilər. Onlar bir anlığa sakitləşsələr də, qəzəbli «polis əmi» gedən kimi yenə pəncərələri taybatay açdılar. Yenə də bəhsə-bəhsə girərək üçrəngli bayraqları yellətdilər, yenə də onların şıltaq və ruhoxşayan səsləri ətrafa yayılaraq küçədən keçənlərin təbəssümündə əks-səda verməyə başladı. Qəzəbli polis zabiti yenə evə tərəf üz tutdu, amma sonra nəsə fikirləşərək geri qayıtdı. Onun həmin anda nə fikirləşdiyini demək çətin idi, amma bir şey aşkarca görünürdü ki, «asayişi pozan» uşaqların bu qəribə inadı ətrafdakılara yaman ləzzət eləmişdi…
Azərbaycan Cümhuriyyətini vəsf edən yüzlərlə şeir yazılıb. Onların bədii səviyyəsi, təsir gücü, poetik vüsəti eyni deyildir. Amma bu poeziya nümunələrinin hamısında tarixə, milli ideyaya bir sevgi, bir istiqlal havası və sabaha bir ümid var. Həmin fikirlər aşağıdakı şeirdə də sanki qanad açaraq göylərə pərvazlanır:
Milli fikir toxumları səpildi,
İslatdı torpağı axan qızıl qan,
Bu əkindən yarınki bir baharda
Əlbət, bitər bir yeni Azərbaycan!
Bu misralar Azərbaycan Cümhuriyyətinin ideoloqu və banisi, qürbət ellərdə son nəfəsinədək canını millət yolunda fəda etmiş Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 1955-ci ilin martında, ömrünün son günlərində yazdığı «Mayıs duyğuları» şeirindəndir. O, Cümhuriyyət yolunda min əzaba qatlaşdı, ömrünü bu yolda əritdi, bu müqəddəs amal naminə bütün nəsli heçliyə uğradı. Türkiyədə və Avropanın müxtəlif ölkələrində məhrumiyyətlərlə dolu ömür sürdü, bir qarnı ac-bir qarnı tox, yarızirzəmilərdə gecələdi, siçan-siçovullar oynayan «evlərdə» yaşadı. Amma sınmadı, yolundan dönmədi, azad Azərbaycan davasından, könül verdiyi Cümhuriyyət sevdasından əl çəkmədi.
Azərbaycan istiqlalının memarı əmin idi ki, bir gün gələcək, milli fikir toxumları mütləq yenidən cücərərək pöhrə verəcək, xalq yenidən öz müstəqilliyinə qovuşacaq. O, II Dünya müharibəsindən sonra SSRİ-nin dağılacağını və bu prosesin imperiyanın ən zəif nöqtəsi olan Qafqazdan başlayacağını qəti əminliklə söyləyirdi. Tarix onun sözlərinin doğruluğunu bir daha sübut etdi, Azərbaycan XX əsrin sonunda dövlət müstəqilliyini bərpa edə bildi.
Respublika gününün xoş ovqatına gecə saatlarında daha bir rəng qatıldı. Toplardan atılan rəngli fişənglərin havada rəngbərəng qövs cızdığı anlarda xəbər saytlarında da gözlənilən bir xəbər fişəng kimi işıq saçdı. Həmin saatlarda demokratik qüvvələrin Milli Şurasının yaradıldığı bəyan edildi. Bu təkcə maraqlı yox, həm də gələn həftədən Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatının gündəmini dəyişəcək ciddi bir xəbər oldu. Milli Şura ideyasının müəllifi dünya şöhrətli yazıçı-ssenarist Rüstəm İbrahimbəyovdur. Belə demək mümkündürsə, onun siyasi rejissurasının proloqu baş tutdu. İndi qarşıda məmləkətin demokratikləşməsi ssenarisinin gerçəkləşdirilməsinin həlledici epizodlarının çəkilişləri gəlir. Bu çəkilişlərdə kütləvi səhnələr önəmli yer tutacaq…
Şairlərin günahı nə?
Səməd Vurğuna və mənəvi dəyərlərimizin digər daşıyıcılarına qarşı növbəti hücumlar haqqında
Qalib gələcəkmi cahanda kamal?
1952-ci ilin yazı idi. Opera və Balet Teatrında Azərbaycan yazıçılarının 19-cu qurultayı keçirilirdi. Rəyasət heyətində salonu iti və qəzəbli baxışları ilə süzən respublika rəhbəri Mircəfər Bağırov əyləşmişdi. Tribunada isə xalq şairi Səməd Vurğun danışırdı. O, Azərbaycan poeziyasında mövzu axtarışlarından və özünün yeni şeirlərində bu məsələyə necə yanaşmasından bəhs edirdi. Söhbətin bəlli bir yerində 1-ci katib qaşlarını çatıb qəzəblə şairin sözünü kəsdi:
– Sən şairlərə dərs deməklə yox, şeirlərinlə onlara nümunə olmalısan, ona görə də ləngimədən kommunizmin əlifbasından başlamalısan, yoxsa məhv olacaqsan!
– Oldu, yoldaş Bağırov! – deyə böyük şair soyuqqanlılıqla dilləndi və bir az əvvəl Bağırovun fitnəsi ilə məhv edilmiş filosof Heydər Hüseynovun siması ani olaraq gözlərinin önündən gəlib-keçdi.
S.Vurğun birinci dəfə deyildi ki, hədələnirdi, məmləkətin hər şeyə qadir olan qəzəbli rəhbəri ona barmaq silkələyirdi. Şair üçün bu hədə-qorxular hələ 30-cu illərin əvvəllərindən başlamışdı. Şeirləri yayıldıqca, kitabları çıxdıqca, şöhrəti artdıqca, onu sevənlərin sayı çoxaldıqca istedad və şəxsiyyətinə paxıllıq edənlərin, hər addımda gənc şairi «vraq naroda» kimi qələmə verməyə çalışanların da sayı-hesabı artırdı. Tez-tez NKVD-də sorğu-suala çəkilirdi.
Sonra 37-ci il yaxınlaşır və ilin əvvəlindən Azərbaycan ədəbi mühitində repressiya hərarəti yüksək həddə çatır. Yazıçılar İttifaqının həmin il yanvarın 28-də keçirilmiş