LITMIR.BIZ

      Rabbi Eleazar, bardzo mądry kabalista, domyślił się już dawno temu, że części Tory zostały nam podane w niewłaściwej kolejności. Bo gdyby je podano tak, jak mają być, każdy, poznając jej porządek, natychmiast stałby się nieśmiertelny i sam umiałby ożywiać zmarłych i czynić cuda. Dlatego – żeby utrzymać porządek tego świata – fragmenty owe pomieszano. Nie pytaj kto. Jeszcze nie czas. Tylko Święty potrafi je ustawić we właściwym porządku.

      Nachman widzi, jak zza jego Żywota Najświętszego Szabtaja Cwi, z pakietu kartek zszytych dratwą, wyłania się on sam, Nachman Samuel ben Lewi z Buska. Widzi swą postać: drobny, niewysoki, nijaki, wiecznie w drodze. I siebie samego zapisuje. A nazwał te zapiski resztkami, strużynami po innych, ważniejszych pracach. Okruchy – oto czym jest nasze życie. Jego pisanie na wieku skrzyneczki ułożonej na kolanach, w podróżnym kurzu i niewygodzie, jest w istocie tikkun, naprawą świata, cerowaniem dziur w tkaninie, pełnej nachodzących na siebie wzorów, zawijasów, splotów i szlaków. Właśnie tak należy traktować tę dziwaczną czynność. Jedni leczą ludzi, inni budują domy, jeszcze inni studiują księgi i przestawiają słowa, żeby znaleźć w nich właściwy sens. A Nachman pisze.

      RESZTKI,

      CZYLI O TYM, JAK ZE ZMĘCZENIA PODRÓŻĄ

      POWSTAJE OPOWIEŚĆ.

      PISANE PRZEZ NACHMANA SAMUELA BEN LEWIEGO, RABINA Z BUSKA

      O TYM, SKĄD SIĘ WZIĄŁEM

      Wiem, że nie jestem żadnym prorokiem ani nie ma we mnie Świętego Ducha. Nie mam władzy nad głosami, nie umiem przeniknąć czasu przyszłego. Moje pochodzenie jest marne i nic nie podnosi mnie z prochu. Jestem taki jak wielu i należę do tych, których macewy kruszeją najpierwsze. Lecz widzę też swoje zalety: nadaję się do handlu i do podróży, szybko liczę i mam dar do języków. Jestem urodzonym posłańcem.

      Gdy byłem dzieckiem, moja mowa przypominała bębnienie deszczu o drewniany dach kuczkowych szałasów, dudnienie, terkot, w którym słowa stawały się nierozróżnialne. Na dodatek jakaś siła wewnątrz mnie nie mogła skończyć rozpoczętego zdania czy słowa, lecz musiała powtórzyć je kilka razy, pospiesznie, prawie bełkotliwie. Jąkałem się. Z rozpaczą widziałem, że nie rozumieją mnie moi rodzice i rodzeństwo. Ojciec walił mnie wtedy w ucho i syczał: „Mów wolniej!”. Więc musiałem próbować. Nauczyłem się niejako wychodzić z siebie i sam chwytać się za gardło, żeby powstrzymać owo terkotanie. Udawało mi się w końcu rozbić słowa na sylaby i rozwodnić je niczym zupę, tak jak robiła to matka z barszczem na drugi dzień, żeby go starczyło dla wszystkich. Ale za to byłem bystry. Z grzeczności czekałem na innych, aż skończą mówić, ale już wcześniej wiedziałem, co chcieli powiedzieć.

      Mój ojciec był rabinem w Busku, tak samo i ja miałem się nim stać w przyszłości, choć na krótko. Prowadzili z matką karczmę na skraju bagien, niezbyt często odwiedzaną, dlatego żyli biednie. Nasza rodzina, tak ze strony matki, jak i ojca, przybyła na Podole z zachodu, z Lublina, a przedtem z krajów niemieckich, skąd została wygnana i ledwo uszła z życiem. Z tych czasów nie zostało jednak wiele opowieści, może tylko ta, która jako druga wprawiała mnie w stan dziecięcego lęku – o ogniu trawiącym książki.

      Z dzieciństwa pamiętam jednak niewiele. Głównie matkę, której nie odstępowałem na krok, ciągle trzymając się jej spódnicy, przez co ojciec był na mnie zły i wieszczył, że stanę się maminsynkiem, fejgełe, zniewieściałym słabeuszem. Pamiętam plagę komarów, gdy miałem kilka lat, kiedy to wszystkie otwory domów zapychano szmatami i gliną, a ciała, ręce i twarze stawały się czerwone od pogryzień, jakbyśmy wszyscy dostali ospy. Małe ranki smarowano świeżą szałwią, a po wsiach krążyli wędrowni handlarze, którzy sprzedawali cudowny cuchnący płyn wydobywany z ziemi gdzieś w okolicach Drohobycza…

      Tak się zaczyna niezbyt staranny rękopis Nachmana – sam autor lubi czytać te pierwsze strony. Czuje wtedy, jakby pewniej stąpał po ziemi, jakby mu nagle urosły stopy. Teraz wraca do obozu, bo zgłodniał, i dołącza do towarzyszy. Tureccy przewodnicy i tragarze wrócili właśnie z modłów i dokazują, szykując się do kolacji. Ormianie przed jedzeniem zamykają oczy i zamaszyście prawą ręką pieczętują swoje ciało krzyżem. Nachman z innymi Żydami modlą się krótko i pospiesznie. Są głodni. Poczekają z prawdziwą modlitwą do powrotu do domu. Siedzą w luźnych grupkach, każdy przy swoim towarze, przy swoim mule, ale dobrze się widzą. Gdy pierwszy głód zostaje zaspokojony, zaczynają rozmawiać, a w końcu żartować. Zmrok zapada nagle, w minutę jest ciemno i trzeba zapalić oliwne lampki.

      Zatrzymał się raz u nas w karczmie, którą prowadziła głównie matka, jeden z gości przybyłych na polowanie u pana Jabłonowskiego. A ten to gość był znany jako pijak i okrutnik. Ponieważ było gorąco i duszno, a opary bagienne unosiły się nisko nad ziemią, jakaś księżna chciała natychmiast odpocząć. Dlatego naszą rodzinę wyrzucono na dwór, ale ja schowałem się za piecem i obserwowałem z wielkim przejęciem tę scenę, gdy piękna dama, z lokajami, damami i kamerdynerami, weszła do środka. Przepych, kolory, wzory i piękność tych ludzi zrobiły na mnie takie wrażenie, że dostałem wypieków i matka potem obawiała się o moje zdrowie. Gdy możni odjechali, matka szepnęła mi na ucho: „Mój mały osiołku, na tamtym świecie duksel będzie paliła u nas pescure”, co znaczyło, że w przyszłym życiu księżna będzie nam paliła w piecu.

      Z jednej strony uradowało mnie to wielce, że gdzieś tam w górze, tam gdzie powstają codziennie plany świata, istnieje surowa sprawiedliwość. Z drugiej

Скачать книгу