LITMIR.BIZ

      RANO, MIERZĄC CIŚNIENIE, oglądałem czwarty odcinek Życia Kamila Kuranta. To już o dorosłym Kamilu, bez rewelacyjnego małego Olafa Lubaszenki, teraz z Krzysztofem Pieczyńskim, który wciela się znakomicie w mieszkańca Wspólnego pokoju. Ten czwarty odcinek powstał w sposób dość osobliwy: napisałem go, adaptując opowiadanie, niewątpliwie autobiograficzne, Dzień rekruta, i korzystając – rzecz chyba rzadka w dziejach literatury, żeby autor kontynuował opowieść zmarłego autora na podstawie jego notatek: to nakreślony, bardzo lakonicznie, plan dalszego ciągu Dwudziestu lat życia. Na przykład: „Jadzia owocarka”. Uniłowski wiedział, jakie to wydarzenie, przeżył chyba romans z tą owocarką – ja musiałem się domyślić. „Śmierć ojca”. Zabity przez chłopów przy próbie kolejnego oszustwa. Przedtem ojciec w zakładzie dla umysłowo chorych. (Znakomita rola Jerzego Kamasa). Ciekawe, że żaden krytyk, żaden znawca nie zauważył, że takich epizodów nie ma w prozie Uniłowskiego.

      Po opublikowaniu Dnia rekruta w „Wiadomościach Literackich” zrobiła się awantura, wojsko uznało opowiadanie za paszkwil, Uniłowskiemu groziło pobicie. Podobno Wieniawa poradził, by jak najszybciej wyekspediować Zbyszka (tak o nim mówiono) do Ameryki Południowej. Narodziły się z tej podróży dwie książki. Pamiętnik morski, w którym niepoprawny Uniłowski ujawnił, jak to on, wbrew stereotypom literatury podróżniczej, wbrew banalnym jej pięknościom, że wielodniowy rejs po oceanie to nuda. I Żyto w dżungli (znowu była awantura) – tu także inaczej, niż było w zwyczaju: nie zachwyty egzotyką, ale opowieść o ciężko tyrających na roli w Paranie emigrantach, trzymanych w ciemnocie przez kler. Jedno zdanie z tej książki w ostatnim odcinku scenariusza wykorzystałem: wypowiada je gasnący już Kamil Kurant.

      Wielu epizodów z tego serialu nie pamiętałem. Co mnie zainspirowało do zajęcia się bardziej uważnego niektórymi epizodycznymi postaciami ze Wspólnego pokoju? To, że znałem ich dalsze życie, to powojenne, którego Uniłowski nie mógł znać. (Chociaż charakter dobrze wyczuwał). Więc ta straszna baba to Wanda Odolska, wściekła radiowa propagandzistka; a jej filmowy mąż to chyba Edward Boyé, tłumacz z hiszpańskiego, całkiem wzięty, brał udział w atakach na Boya-Żeleńskiego, chyba z zawiści, nie mógł mu wybaczyć kariery. No i „Zygmuś”, zaprzyjaźniony z Kamilem (a więc i z Uniłowskim) Stanisław Ryszard Dobrowolski (w mieszkaniu pani Dobrowolskiej, jego mamy, był ten wspólny pokój), wtedy zbuntowany, rewolucyjny pacyfista, którego powojennych przeobrażeń autor Wspólnego pokoju nie mógł przewidzieć. Bo zdarzył się okres, kiedy Stanisław Ryszard, programowy pacyfista, został w końcu naczelnym tygodnika „Żołnierz Polski” i do naszej stołówki na Krakowskim Przedmieściu przychodził, paradując w mundurze majora i w pięknej rogatywce. Zabawiłem się w scenariuszu, by tę przemianę wykorzystać. „Zygmuś” odczytuje leżącemu w łóżku Kamilowi swój wiersz pacyfistyczny, mocne dwie zwrotki przeciw wojnie; Kamil bierze od niego kartkę i przerabia te dwie zwrotki, posługując się niemal tymi samymi słowami, na pochwałę ducha wojny, wiersz militarystyczny. „Cynik jesteś” – wzburzył się „Zygmuś”. A Kamil tylko pokazał – jemu i widzowi – jak łatwo zmienić jeden stereotyp na inny, całkiem przeciwstawny.

      Co ciekawe, Stanisław Ryszard Dobrowolski się nie obraził. Przeciwnie, kiedyś, spotkany w autobusie (już nie w mundurze), swoim stentorowym głosem, tak że wszyscy chcąc nie chcąc słyszeli, mocno mnie komplementował. I powiedział, co najważniejsze: „Ze wszystkich prób adaptacji Wspólnego pokoju twoja jest najbliższa rzeczywistości. Tak było”.

      „Za dobre na telewizję” – taki był niecodzienny komplement Kopalińskiego. Co do tego odbioru w telewizji to mylił się wielki Kopaliński: wciąż natykam się na ludzi, którzy serial oglądali i go pamiętają.

      Powinienem zajrzeć do Uniłowskiego, bo doprawdy nie wiem, co wziąłem od niego, szczególnie w dialogach, a co skonstruowałem sam.

      Wpadł Tomek, potrzebne mu Nostromo Conrada, zauważył kiedyś, że u Dziadka jest.