LITMIR.BIZ

      SPOTKANIE ze stowarzyszeniem „Dzieci Holokaustu”. Sala pełna, chyba z osiemdziesiąt osób. „Dzieci” wszystkie po siedemdziesiątce i wszystkie z wyższym wykształceniem. Proponuję, że najpierw coś przeczytam – może to wzbudzi dyskusję. Sprzeciwów nie ma.

      Zaczynam od krótkiej Nikaragui, potem Szóste, najmłodsze. I tu czuje się zaskoczenie, ale i zainteresowanie, odbiór żywy, czasem repliki w dialogu wywołują śmiech (na przykład, kiedy major Chazin pyta Żenię Chitrowa o jakieś jego powiedzenie: „– To Szekspir? – Nie wiem, może ja sam”).

      Czy czułość majora Chazina dla małej Goebbelsówny ich nie gorszy? Nie, „dziecko to dziecko”, odzywa się ktoś z widowni, przy ogólnej aprobacie. Taka opinia – tych właśnie ludzi, którzy jako dzieci przeszli przez piekło – to może być coś szczególnie poruszającego. Głos zabiera kobieta, o której wspominam w Nie boję się bezsennych nocy, siostra właściciela wypożyczalni książek „Parnas” na Nowolipiu, który wyraźnie dbał o to, żebym nie czytał byle czego, moja książka to jedyny ślad jego istnienia. Ona często wraca do fragmentu o nim i zawsze ze wzruszeniem.

      Inna pani, okrągła na buzi: „Jestem siostrą Bogdana Wojdowskiego. Czy pan go znał?”. „Byliśmy zaprzyjaźnieni”. Trochę o tym, jak mnie poufnie uświadamiał, co się dzieje we „Współczesności”, w której miał etat, wspominam o artykule początkującego wtedy poety, który odmawiał Leśmianowi i Tuwimowi prawa do nazywania się polskimi poetami. Inna pani, o wyglądzie takim, że chyba gładko przeszła przez Holokaust (matka Żydówka, ale ojciec „Aryjczyk”), porusza kilka drażliwych zagadnień, między innymi pyta, jak się układały w naszej kamienicy stosunki z rodzinami chrześcijańskimi, czy bywaliśmy u siebie? Opowiadam o zażyłości z Krzyżewskimi z czwartego piętra. I o dwóch współpracujących z ojcem technikach budowlanych, Dobrzańskim i Wysockim, dla których, kiedy mieli przyjść, by przedstawić plany instalacji wodociągowych, mama szykowała to, co lubili: śledzika z cebulką i rybę faszerowaną. Pod wódkę, oczywiście, ale bez przesady, trzeba było pracować. Przypominam, że w kręgu „Ziemiańskiej”, „Wiadomości Literackich” tego podziału nie było, żaden wybitny autor nie gardził Szyfmanem czy Grydzewskim, żadna aktorka – Tuwimem. Co nie odnosi się, rzecz prosta, do prasy endeckiej czy faszyzującej.

      Dostałem kwiaty i tom wspomnień Dzieci Holokaustu mówią.

      Ta pani „o wyglądzie więcej niż dobrym” zaofiarowała się, że odwiezie mnie do domu. Jest fizykiem, współpracowała z profesorem Sugarem. Kiedy dowiedziała się od matki, że jej ojca, Polaka, zabił inny Polak, powiedziała sobie: „Odtąd jestem Żydówką”. Jej córka (a może wnuczka?) jest zainteresowana korzeniami żydowskimi. (Odkryć, że należy się do plemienia, które cztery tysiące lat temu ułożyło Dekalog, to, tak się domyślam, nie byle co, budzi ciekawość).