LITMIR.BIZ

Скачать книгу

рыногында үй іші шаруашылықтары мен фирмалар кездеседі. Фирмалар нарықтық бағамен үй іші шаруашылықтарынан сатып алған өндіріс факторларының көмегімен өндірілген игіліктерді сатады және де оны сатудан Ү көлеміндегі кіріске ие болады.

      Фирмалардың тапқан кірістерінің барлығы да еш қалдықсыз факторлық кірістерге бөлініп орналастырылатындықтан үй іші шаруашылығы факторларды сатудан Y көлеміндегі кіріс алады.

      Үй іші шаруашылықтары алған кірістен мемлекетке Т көлеміндегі салық төлейді, ал қолда қалған кіріс (Ү^v = Ү – Т) тұтынуға (С) және жинақтауға (S) бөлінеді.

      Мемлекет үй іші шаруашылықтарынан Т көлемінде салық алады және де G көлеміндегі мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырады.

      Ұлттық экономиканың шетел секторымен арақатынасы таза экспорт көрсеткіші (NE = Е – Z) арқылы игіліктер нарығында және капиталдың таза экспорты көрсеткіші (NKE = КЕ – KZ) арқылы капитал нарығында көрініс табады.

      Кірістер мен шығындар ағындары арасындағы өзара байланыс әрбір макроэкономикалық субъектінің бюджетінде көрініс береді. Егер де аталмыш ағындардың жиынтық мәні өзара тең болатын болса бюджет теңгеріледі.

      Мұны символдармен белгілесек, келесі макроэкономикалық тепе-теңдік тұрінде көрінеді:

Y = C + I + G + (E – Z), [1]

      мұнда,

      Ү – жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ)көлемі, С – жеке тұтынушылық шығындардың көлемі, I – жеке жиынтық капитал салымының көлемі. G – мемлекеттік тұтыну және жинақтау көлемі, Е – экспорт көлемі, Z – импорт көлемі.

      Тепе-теңдік экономикадағы маңызды түсініктердің бірі болып табылады. Оны экономикалық конъюнктураның берілген көрсеткіштері бойынша сұраныс пен ұсыныстың сәйкес келуімен анықталады. Тепе-теңдік қандай да бір нарықтағы жеке тепе-теңдікке және де ортақ тепе-теңдікке (игіліктер, ақша және құнды қағаздар нарықтарында), сонымен қатар барлық нарықтардағы бір мезгілдегі жалпы тепе-теңдікке бөліп көрсетіледі.

      Игіліктер (благо) нарықындағы тепе-теңдікті әрбір мүмкін болатын баға деңгейіндегі жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың тепе-теңдігі деп анықтауға болады. Тепе-теңдік шарты шынайы шығару (реальный выпуск) көлемін барлық жоспарлы шығындар көлеміне теңдігін постулаттайтын негізгі макроэкономикалық тепе-теңдіктен келіп шығады.

      Әдетте, барлық көлем өзгермейтін бағамен өлшенеді, бірақ та уақыт талабына сай ағымдағы бағалармен өлшеу оған көбірек сай келуі де мүмкін.

      Тап сол жалпы ұлттық өнім де басқа жағынан да, нақтырақ айтсақ, жалпы кіріс құрылымы көзқарасынан да қарастырылуы мүмкін. Бұл көзқараспен қарағанда жалпы ұлттық өнім келесі бөліктерге: біріншіден, жеке тұтыну, екіншіден, жеке жинақтаулар мен корпорациялардың жинақтаулары, үшіншіден, мемлекетке төленетін таза салық төлемдері (яғни, мемлекеттік трансферттік төлемдер, бұл әлеуметтік бағдарламаларға, шағын бизнеске субсидиялар және тағы басқаларға деген кірісті шегеріп тастағандағы), төртіншіден, шетелге таза трансферттерге бөлшектенеді. Бұл символдар тұрінде былай көрінеді:

Скачать книгу