ТОП просматриваемых книг сайта:
Саха саарына Тэрис. Группа авторов
Читать онлайн.Название Саха саарына Тэрис
Год выпуска 0
isbn 978-5-7696-5750-4
Автор произведения Группа авторов
Издательство Айар
Сахалыы өй-санаа кураанахсыйдаҕына, туора омуктар санааларынан толоруллара чахчы. Ол саҕаламмытын көрө-билэ сылдьабыт. Сахалыы санааһыммытын тута эрэ сырыттахпытына тылбыт харысхаллаах буолуо, олохпут бигэ туруктаныа. Саха аймах чөлүн булар төрдүнэн, төрүөтүнэн сахалыы санааһыҥҥа олоҕуруу.
Дьэ, онон киһи буолабыт дуу, кии буолабыт дуу диэн ыйытыыга: ону саха бэйэтэ талар кэмэ тирээтэ, бэйэлээх бэйэтэ, кимиэхэ да сигэммэккэ.
Тэрис – айыылартан айдарыылаах, саха омук саргытын салайсар аналлаах киһи Орто дойдуга олох олорон ааста. Кини олоҕор көрсүбүт моһоллорун туоратан, араас тургутуулары ааһан, бэйэтин ис дьиҥин булан, билиэхтээҕин билэн, арыйыахтааҕын арыйан, тиэрдиэхтээҕин тиэрдэн, ситэриэхтээҕин ситэрэн – аналын толорон барда.
Айыы үөрэҕэ
Көлүөнэттэн көлүөнэҕэ
Туттарыллан,
Салҕанан иһиэхтин,
Тэрис аата
Ааттана туруохтун,
Дом!
Итэҕэлбитинэн омук быһыытынан сайдыахтаахпыт
Бүгүҥҥү «Итэҕэл» рубрикабытыгар Айыы дьиэтин үлэтин туһунан сырдатыахпыт. «Кут-сүр» үөрэҕин олоххо киллэрбит, филологическай наука кандидата Лазарь Андреевич Афанасьев-Тэрис тус көрүүтүн маннык үллэстэр.
История быыһын сэгэтэн көрдөххө…
– Үтүө күнүнэн, Лазарь Андреевич! Дьэ, история быыһын сэгэтэн көрүөх эрэ. Эн «Кут-сүр» үөрэҕин бастакынан олоххо киллэрбит киһинэн биллэҕин. Ол туһунан сырдатыаҥ дуу…
– 1989 сыллаахха аан бастаан саха итэҕэлигэр «Кут-сүр» уопсастыба тэриллибитэ. Ол сиэринэн айыы итэҕэлэ, айыылар, иччилэр, кут-сүр, алгыс, туом, күн-дьыл бэлиэлэрэ, ытык сирдэр, оҕону иитии, этитии (медитация), түөргү (киһини кытта кэпсэтии кистэлэҥнэрэ) хайысхаларынан үлэбитин саҕалаабыппыт.
– Итэҕэлгэ олохтоохтук ылсан үлэлээбиккит номнуо ырааппыт эбит дии.
– Билигин 26-с сылбытын итэҕэлгэ үлэлии сылдьабыт. «Кут-сүр» хараамнаах (Айыы дьиэтэ), анал үлэһиттэрдээхпит. Бу сыллар усталарыгар итэҕэлгэ аналлаах 99 кинигэ бэлэмнэннэ, ол иһигэр бэчээккэ 40-ча итэҕэлгэ сыһыаннаах кинигэ таҕыста.
– Телевидениеҕэ эмиэ анал биэриилээх эбиккит. Үгүс дьон сэҥээрэ көрөр, истэр.
– Онно икки ханааллаахпыт. Ол курдук «Айыы оҕото» уонна «Итэҕэл» туһунан анал биэриилэр тиһигин быспакка тахса тураллар. Онтон араадьыйаҕа «Айыы алгыстара» биэриини Полина Перуашева ыытар.
– Айыы дьиэтин үлэтин сүрүнэ туохха сытарый?
– Билигин Айыы дьиэтигэр маннык үлэлэр ыытыллаллар. Ол курдук 300 туому оҥоруу, ыраастааһын, уруу, үбүлүөй алгыһын оҥоруу, араас ыарыылары эмтээһин уонна арыгыттан эмтэнии курдук киирэллэр.
– Ыраастаныы диэтиҥ, ону быһааран биэриэҥ дуу…
– Дьиэни-уоту, саҥа акылаат түһэр сирин ыраастаан биэрэбит. Саҥа эбэтэр сүүрэ сылдьыбыт массыынаны атыыластахтарына эмиэ ол сиэрин-туомун толоробут. Ону таһынан бохоруонаҕа сылдьыбыт дьон биһиэхэ кэлэн ыраастанан бараллар.
– Ханнык туомнары оҥороҕутуй?
– Оскуола оҕолоругар