Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı - Анонимный автор

Скачать книгу

bir olaydır. Okuyucunun gözü önünden gitmeyecek bu tür simgeleri bulmak şairin ince estetik zevki ve yüksek bedii maharetine bağlıdır.5

      Bağımsızlık döneminde öne çıkan başka bir eğilim ise din ve tasavvufla ilgili eğilimdir. Bu konuda estetik açıdan yüksek şiirler yazan şairlerden biri Azam Öktem’dir. Azam Öktem (d. 1960 – ö. 2002) “Ziyaret” (1992), “Tereddüt” (1993), “İki Dünya Saadeti” (1998), “Kırkıncı Bahar” (2000) gibi şiir kitaplarıyla bu konudaki boşluğu doldurmuştur.

Qanoat

      Asl aybim -

      Tekis yo‘lda qoqinmoqdir.

      Asl baxtim -

      O‘zing ko‘rmay sog‘inmoqdir.

      Yeru ko‘kdan mudom izlab

      Xato qildim.

      Seni topmoq yo‘li

      Doim topinmoqdir.

Kanaat

      Suçum o ki

      Düz yolda da takılmaktır.

      Bahtım o ki

      Görmeden de özlemektir.

      Yer ve gökten aramak da

      Yanılmaktır.

      Seni bulmanın yolu

      Daima tapınmaktır.

      Özbek şiirinde modernist eğilimler. Özbek şiir geleneğinde yeni nazım biçimleri ilk kez XX. yüzyılın 80’li yıllarında kullanılmaya başlar. Bu nazım biçimleri edebiyatımıza Rus şairlerinin etkisiyle ve Batı edebiyatından çeviriler sayesinde girmiştir. En iyi örneklerini Bahram Rozimuhammed’in şiirlerinde görmemiz mümkündür. Şairin ilk şiir kitabı “Tavuşsız Kadem” (Sessiz Adım) adıyla 1987 yılında yayımlandı. Ardından “Terekke Yakın Yulduz” (Kavak Ağacına Yakın Yıldız, 1989), “İkki Nur” (İki Nur, 1994), “Devsemen” (1995), “Tinç Gülleydigen Daraht” (Sakin Çiçek Açan Ağaç, 1997), “Kündüz Serhedleri” (Gündüz Sınırları, 1999), “Sayeler Suhbeti” (Gölgelerin Sohbeti, 2006) gibi şiir kitapları yayımlanmıştır. Şiirlerinde ölçü, kafiye, yapısal uyum gibi unsurlar önemsenmez, serbest ölçü kullanılır; fakat kafiye ve ahenk bütünlüğü tümden de şiirden dışlanmış değildir. Şiirlerinde sözcük seçimi ve iç ahenk ön plandadır. Yeni imgeler Bahram Rozimuhammed’in şiirlerinde nerdeyse olmazsa olmaz bir koşuldur. Hayatın içerisinde varolan herşey onun şiirine konu olabilir.

Insonnıng Sarguzashtları

      men g‘aroyib mevaman

      yolg‘izlik daraxtidan uzilgan meva

      yo‘q men erga tushmadim

      yer ko‘tarilib keldi men tomon

      va bandimdan uzildim qo‘ydim

      bir sap-sariq maymun

      oq farishta bilan suhbatlashayotgan edi

      farishta ko‘rsatkich barmog‘i ila

      ishora qilardi osmonga

      qiqirlab kulardi maymun

      farishta takror va takror

      osmonga cho‘zardi ko‘rsatkich barmog‘in

      qornini ushlab xoxolardi maymun

      farishta uchinchi marotaba jiddiy

      so‘z qotdi maymunga

      maymun sarosimada

      menga qaradi

      va o‘sha lahzada

      yolg‘izlik daraxtidan uzildim birdan

      suhbat shabadasi chirt uzdi meni

      g‘aroyib mevaman

      yolg‘izlik daraxtining mevasi

İnsanın Maceraları

      ben garip bir meyveyim

      yalnızlık ağacından kopmuş meyveyim

      hayır, ben yere düşmedim

      yer yükseldi bana doğru

      ve dalımdan koptum da kaldım

      sapsarı bir maymun

      ak melekle konuşuyordu

      melek işaret parmağıyla

      gökyüzünü gösteriyordu

      katıla katıla gülerdi maymun

      melekse tekrar ve tekrar

      gökleri gösteriyor parmaklarıyla

      karnını tutarak gülerdi maymun

      melek üçüncü defa ciddi şekilde

      söz attı maymuna

      maymun sersemleşti

      bana baktı

      ve o lahzada

      yalnızlık ağacından koptum ansızın

      sohbet esintisi çıt diye kopardı beni

      bir garip meyveyim

      yalnızlık ağacının meyvesi

      Özbek modernist şiirinin usta kalemlerinden biri Fahriyar’dır. Şairin “Ayalgu” (2000), “Geometrik Bahar” (2004) adlı kitapları bu tür şiirin en güzel örneklerini bulundurmaktadır.

      Yurak uzlatnishin Yassaviy kabi

      Yolg‘onchi dunyoni kechirib yashar.

      Yurak-

      Usmon Nosirga

                    hayotligida

      Berilgan yakka-yu yolg‘iz mukofot.

      Yurak qushdir.

      Qafas bilan birga tug‘ilgan

      qush.

      Patlarini qonga botirib

      She’rlar yozar OZODLIK haqida

      Yürek inzivada, Yesevi gibi

      yalancı dünyayı affedip yaşar.

      Yürek -

      Osman Nasır’a

                    hayatteyken

      verilen yegane mükafat.

      Yürek kuştur.

      Kafesiyle birlikte doğmuş

      kuş.

      Tüylerini kana batırarak

      Özgürlük hakkında şiirler yazar.

      Fahriyar’ın şiirlerinde ölçü, kafiye, hece birimleri gibi unsurlar pek önemsenmez, serbest ölçü kullanılır. Bununla birlikte kafiye ve iç ahenk düzeni de belli bir biçimde kendini hissettirir. Şiirlerinde sözcük seçimine fevkalâde önem verir. Daha önce Özbek şiir geleneğinde görülmemiş yeni imgeler kullanır. Şiirlerinde konu ve şekil açısından postmodern unsurlar da gözlemlenir.

      Bağımsızlık dönemi şiiri konu ve yaklaşım çeşitliliği yönünden de oldukça zengindir. Daha önce yaygın olan mahallicilik, kavimcilik ve benzeri milleti parçalayıcı davranışlar şairlerin de dikkatinden kaçmamıştır. Şairler cedit edebiyatının temsilcileri gibi milleti eğitmek, birlik ve beraberliğe davet etmek gerektiğini düşünmüşlerdir. Ünlü şair Muhammed Yusuf bir şiirinde mahalliciliğin zararından söz eder:

      Qo‘ygil Qo‘qoningni, qo‘ygil Surxoning,

      Bir tuproq-ku axir, ota makoning…

      Aziz vatandoshlar, menga ishoning,

      O‘zbekni quritar mahalliychilik.

      Deme

Скачать книгу

<p>5</p>

Nurboy Abdulhakim. Yangi zamon she’riyati: tendensiyalar, izlanishlar. e-adabiyot.uz (09.02.2017).