ТОП просматриваемых книг сайта:
Az-Ya. Олжас Сулейменов
Читать онлайн.
İndinin özündə də “üç tüləmə” ifadəsini tez-tez işlədir-lər (“Üç” sayı tüləmənin miqdarını deyil, “döyüşkənlik” an-layışını bildirir). Mətndə “мыт” ifadəsi işlədilib, yəni söhbət tükünü dəyişib qurtarmış quşdan deyil, hələ ki, tüləmə döv-ründə olan qızılquşdan gedir.
Qrammatik forma kontekstin ədəbi mənası ilə ziddiy-yətə girir. Metaforada bir neçə dəfə tükünü dəyişmiş qızıl-quş iştirak etməlidir.
Nasixin əlyazmanın üzünü düzgün köçürdüyünə istər-istəməz şübhə oyanır.
Quşların tükünü tüləməsinə aid ən qədim nümunə XVI əsrə aiddir. Həmin dövrün salnaməsində oxuyuruq: “мытя-еся яко ястреби и поновляются яко орли (qırğılar tükün tüləyir və qartallar tükünü dəyişir”).
V.P.Adrianova-Peters haqlı olaraq yazır ki, “мытиться” sözünün kilsə öyüd-nəsihəti kimi təbiətşünaslıqdan uzaq bir janrda işlənilməsi bu terminin xalq dilində geniş yayıldığını göstərir, əks halda, müqayisənin özü oxucu kütləsi üçün an-laşılmaz qalardı.
XVIII əsrdə Rusiyanın ali dairələrində yenidən qızılquş ovuna maraq oyanır (yəqin ki, bu, çar Aleksey Mixayloviçin həmin ova olan həvəsiylə bağlıdır) və “Урйадник сокол-ничего пути” adlı qəzet çıxır. Elə o vaxtlar “Akira haqqında povestlər” əsərinin bir nüsxəsində deyilir: “Üç dəfə tükünü dəyişmiş qızılquş imkan verməz ki, onu yuvadan götürüb aparasan”31.
Qızılquş ovçularının – “tükünü üç dəfə dəyişmiş qızıl-quş özünü ələ verməz” və qızılquşa baxanların – “üç dəfə tü-künü tüləmiş qızılquş ova hazırdır” kimi müşahidələri, yal-nız XVII əsrdə düstur halını almışdır. Knyaz saraylarında xüsusi qızılquş xidmətlərinin təsis edilməsi – yırtıcı quşların tutulması və öyrədilməsi qədim ənənə idi. Zərb-məsəllər və atalar sözləri artıq X-XI əsrlərdə dilə daxil ola bilərdi.
Əski rus yazısında yunan ənənəsinə görə, rəqəmlər hərf-lərlə göstərilirdi. Özü də kiril əlifbasında yalnız yunan əlif-basından alınmış hərflər rəqəm mənasında işlənilə bilərdi.
Belə ki, orijinal Б (буки) hərfi kiril əlifbasında rəqəm ki-mi işlədilmirdi. Həmçinin Ж (живете) və s. hərflər.
Qlaqolitsada bu prinsipə riayət edilmirdi. Buna görə hər bir hərfin əlifba sırası həm də onun ifadə etdiyi rəqəm idi. Аз-1, буки-2, веди-3, глагол-4, добро-5 və s. Kiril əlifbasın-da: Аз-1, веди-2, глагол-3, добро-4.
Yalnız yota hərfi hər iki slavyan sistemində yunan yazı-sında olduğu kimi 10 rəqəmini bildirirdi.
Yəqin ki, “barmaqsayı” qlaqolitsa prinsipi daha rahat ol-duğundan kiril yazılarında da tətbiq edilirdi. Maraqlıdır ki, V.İ.Stelletski öz tərcüməsinin nəşrində “qlaqolik” səhvlərə yol vermişdir. Musin-Puşkin nəşrində rəqəmlər titlo işarəli hərflərlə verilmişdir: “Dənizdən gələn qara bulud D günəşin qabağını tutmaq istəyir”. II Yekaterina üçün nüsxəni hazır-layan nasix rəqəmin şifrini açmışdır – “dörd günəş”. Yeka-terina nüsxəsinə istinad edən V.İ.Stelletski Musin-Puşkin va-riantında düzəliş etmişdir: “г” günəş. Sonra öz tərcüməsində də “dörd günəş” yazmışdır. Qlaqolik “barmaqsayı” üsulu əsasən Kiril əlifbasında isə г-üçdür.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.