ТОП просматриваемых книг сайта:
Azadlığa uçan türk. Məmməd Altunbay
Читать онлайн.Название Azadlığa uçan türk
Год выпуска 0
isbn 978-995-255-747-3
Автор произведения Məmməd Altunbay
Серия Xatirə ədəbiyyatı
Издательство Hadaf Neshrleri
Bütün həyatı boyu kommunizm quruluşunun iç üzünü azad dünyanın azad insanlarına açıb-göstərməyə çalışan bu böyük, hürriyyətsevər insan, tarixdə kommunist Rusiyasından azadlığa qanadlanan ilk azərbaycanlı şəxs – həyat yoldaşım Məmməd Altunbay bu kitabı bitirdikdən iki ay sonra ikinci dəfə keçirdiyi infarktdan əbədi olaraq gözlərini yumdu.
1987-ci il dekabrın 28-də onu dəfn edərkən əsər hələ tam hazır deyildi, əlyazması hələ makinada yazılıb qurtarmamışdır. Sağlığında kitabının azad insanlara yetişdiyini görmək qismət olmadı Məmmədə.
Azərbaycanı və doğma torpağı Gəncəni azad Məmməd Altunbay arzulandığı kimi azad görə bilmədi. Vətəninə torpağına olan məhəbbətinin, həsrətini, ona qovuşmaq istəyini ömrünün sonuna kimi qəlbində gəzdirdi, hətta məzara da özü ilə bircə apardı.
Məmməd, sən rahat uyu! Azad ölkələrin azad insanları sənin hürriyyət uğrundakı mübarizəni təqdir və ibrətlə qarşılayacaq. Sən buna əmin ol. Qoy ruhun şad olsun!
Aprel, 1998-ci il
Məlahət Altunbay.
MƏMMƏD ALTUNBAY
(Gəncə 1911-İstanbul 1987)
Sevimli oxucular mən Məmməd Altunbay Azərbaycan türklərindənəm. 1911-ci ildə Azərbaycanın Gəncə şəhərində anadan olmuşam. Anamın adı Bəyim, atamınkı isə İbrahim idi. Tarixdə azadlığa qanadlanan ilk türkəm desəm, yanılmaram. Hətta dünyada ilk dəfə baş vermiş bu tarixi hadisəni türklüyümüzün yüksək qüruruna əlavə etmiş olsam, o zaman deyə bilərəm ki, mən tarixdə kommunist Rusiyasından azadlığa uçan ilk türk yox, həm də ilk insanam.
Atamın, əmilərimin və dayılarımın kommunistlər tərəfindən güllələnməsi illərlə mənliyimi gəmirən düşüncələrimi həyata keçirmək fikrini gündən-günə möhkəmləndirdiyi üçün mən oxuduğum Bakı Neft Universitetindən çıxıb Hərbi Hava Məktəbinə daxil oldum.
1933-cü ildə Odessa Ali Hərbi Hava Məktəbini bitirdikdən sonra Sovet İtiffaqının bir sıra yerlərində təyyarəçi kimi çalışdım. İşimdəki müvəffəqiyyətlərimlə əlaqədar olaraq Moskva, Gürcüstan və Azərbaycan Kommunist Partiyaları tərəfindən üç dəfə “Fövqəladə” fəxri fərmanlarla təltif edildim.
1939-cu ildə Azərbaycanın paytaxtı Bakıda Təyyarəçilik Məktəbinin uçuş birliyi komandiri vəzifəsində işləyərkən burada kommunist rejimində, xüsusilə türklərə qarşı tətbiq edilən amansız zülm və işgəncələr dözülməz dərəcədə həddini aşmışdı. İnsanlığa yaraşmayan bu faciələrin az da olsa qarşısını almaq məqsədilə bir dəstə yoldaşımla bərabər kommunist zülmünə qarşı gizli fəaliyyətə başladıq. Fəqət, nəticədə kommunist zülmü illərlə həsrətini çəkdiyimiz azadlığa qalib gəldi. Azadlıq aşiqi mücahid yoldaşlarımızın bir çoxu güllələndi. Sağ qalan 22 yoldaşımla bərabər kommunist cəhənnəmindən qacmağı qərara aldıq. Lakin planlarımızı həyata keçirmək istədiyimiz vaxt basqına məruz qaldıq. Toqquşmada 14 yoldaşımız həlak oldu. Sağ qalan 7 mücahid qaçış planımızın müvəffəqiyyətli olacağına şübhə etdiklərini bəhanə gətirib izlərini itirmək üçün ölkənin müxtəlif vilayətlərinə dağıldılar.
Bu müvəffəqiyyətsizlikdən sonra mənim yalnız iki yolum vardı: ya ölmək, ya qalmaq. Mən yoldaşlarımın belə inanmadığı, həyata keçirilməsi mümkün olmayan ikinci yolu seçdim. Lakin kommunist rejiminin dəmir pəncəsindən qaçmaq tək adamın işi deyildi. Mən bu quruluşa çox yaxşı bələd idim və bu rejimə dözmək artıq mənim üçün mümkün deyildi. Həyatda hər şeyimi, hətta övladlarımı belə azad və insan kimi yaşamaq uğrunda fəda etdim. Çox keçmədi ki, bu yolda can qoyan, lazım gələrsə azadlıq uğrunda həyatlarından keçməyə hazır olan iki dost tapdım. İllərlə apardığım mübarizənin sonunda kommunist cəhənnəmindən (bəzi cahil, satqın və xainlərin fikrincə dünyanın cənnətidir, ancaq necə cənnətdir ki, hamı oradan qaçmağa çalışır) təyyarə ilə qaçmağı qərara aldıq. Çünki başqa hec cür yolla qaçmaq mümkün deyildi. Qaçım planımızı həyata keçirəkən kommunist təyyarəçiləri öldürməyə məcbur olduq, onsuz da biz onları öldürməsəydik, onlar bizi öldürəcəkdi. Təyyarəni Türkiyəyə doğru yönəltdik. Lakin bir az sonra sovet sərhədçilərinin atəş yağışına məruz qalan təyyarəmiz son dərəcə təhlükəli zədə aldı. Təyyarə havada alışıb yanmağa başlayanda onu İran torpağına endirməyə məcbur oldum. Beləliklə də, mən tarixdə ilk təyyarə qaçıran adam və kommunist rejimindən azadlığa doğru qanadlanan ilk insan oldum.
İrana qaçdığımız ilk gündən etibarən bütün xahiş və tələblərimizə baxmayaraq İran hökuməti bizi nədəncə Türkiyəyə göndərmək istəmədi və əksinə 9 ay Təbriz həbsxanasında, sonra da Tehranda polis nəzarətində saxladı. Bu müddət də Tehrandakı Türk elçiliyi ilə əlaqə yaratmağımıza qəti mane oldu.
1941-ci ildə bütün İran Azərbaycanı və Tehranın isə yarısı kommunist orduları tərəfindən işğal edildi. İran şahı öz ölkəsini tərk etmək məcburiyyətində qaldıqda ordu və parlament dağıdıldı. Beləliklə ölkə iflic vəziyyətinə düşdü. Tehran rəhbərliyi gizli kommunist polisinin əlinə keçəndə hər cəmiyyətdə olduğu kimi kommunistlərə qulluq etmək, yarınmaq istəyən xain və rafil Tehran polisləri bizi onlara təslim etmək istədilər. Əslində isə o vaxta kimi bizim Sovet İttifaqına qaytarılmağımız üçün İran şahına bir neçə dəfə nota verilmişdi, lakin nə səbəbdənsə şah bizi qaytarmamaqda inad edirdi. O vaxt Tehranda olan sabiq Buxara katibi və son vaxtlarda Türk elçiliyi ilə aramızda gizli əlaqə yaradan mərhum Osman Koca oğlu İran polis təşkilatının haqqımızdakı qərarını elçilik vasitəsilə öyrənib vəziyyəti bizə çatdırdı. Biz bu xəbəri alan kimi nəyin bahasına olursa-olsun Türk elçiliyinə sığınmağı qərara aldıq. Ancaq çox təəssüf olsun ki, tətbiqi olduqca çətin olan planımızı həyata keçirdiyimizə vaxt yoldaşlarımızdan biri kommunist terror təşkilatı tərəfindən küçədə güllələnib öldürüldü. Həmin gecə Türk elçiliyinin köməyilə biz iki yoldaş Tehrandan qaçdıq. Qaçarkən kommunist dəstələri tərəfindən yaxalanmaq ehtimalını nəzərə alaraq üstümüzdəki səfirliyin guya pasportlarımızı itirməyimiz haqqında bizə verdiyi sənəddən başqa heç nə yox idi. Sovet əsgərləri bu kağıza inanıb bizi buraxdılar. Səkkiz həftə davam edən gecəli-gündüzlü bir çox qorxulu təhlükələrdən, ölüm-dirim mübarizəsindən sonra dağlarda, meşələrdə aclıq, susuzluq və mənliyimizi rəhimsizcəsinə gəmirən səfalətlə boğuşa-boğuşa Bağdada yetişəndə saç-saqqalımız uzanmış, yazıq və əyin-başı tökülmüş bir dilənçidən fərqlənmirdik.
Bağdaddakı Türk elçisi hörmətli Sahib İlkin bəyin alicənablığı, qonaqpərvərliyi və köməyi sayəsində Türkiyəyə yola düşəndə Bağdadın kiçik Teleqraf qatar dayanacağında ingilis zabitləri tərəfindən beşinci alman polkuna mənsub casus damğası ilə həbs olunduq. İngilislər üstümüzdəki Türk elçiliyinə məxsus sənədlərdən şübhələndilər və bizi nahaq yerə bir həftə müntəzəm olaraq döyüb, işgəncə verdikdən sonra yenidən Bağdada gətirdilər. İki ay yarım Bağdad həbsxanalarında ən alçaq üsullarla işgəncə gördükdən sonra Bağdad ingilis qarnizonu komandirinin əmri ilə ölümə məhkum edildik.
Bir gün səhər günəş doğarkən Bağdadın naməlum bir səmtində gülələnmək üçün aparılacağımızı gözlədiyimiz vaxt vəziyyətdən xəbər tutan Türk səfiri Sahib İlkin bəyin istər ingilis qarnizon komandiri, istərsə də İraq Xarici İşlər Nazirliyini kəskin tənqid etməsi bizi nəinki güllələnməkdən xilas etdi, eyni zamanda Türkiyəyə sığınmağımıza da imkan yaratdı. Beləliklə, çox çətinlik və əziyyətlərdən sonra, nəhayət, 1941-ci ildə ana vətən Türkiyəyə gəlib çıxdıq.
Kommunist rejimindən qaçdıqdan sonra (Sovet İttifaqından sürgün edilən İran kökənlərinin dediyinə görə) bütün ailə və uzaq-yaxın qohum-əqrəbalarımın hamısı on il Sibirə sürgün edilmiş, göndərilənlərin yarıdan çoxu Sibir çöllərində soyuqdan, xəstəlikdən ölmüş və ya öldürülmüşdü. Qoca anamın ağlamaqdan gözləri kor olmuş, etiraf etməyə məcbur edilən arvadım 2 yaşlı qızımın gözləri qarşısında qırmancla döyülüb öldürülmüş, qızım itkin düşmüşdü. Bütün bunlar o qədər ürək ağrıdıcı, o qədər qorxunc, elə insanlıqdan xaric əməllər idi ki, danışmaqla