ТОП просматриваемых книг сайта:
Həsən bəy Zərdabi xatirələrdə. Коллектив авторов
Читать онлайн.Название Həsən bəy Zərdabi xatirələrdə
Год выпуска 0
isbn 978-995-255-746-6
Автор произведения Коллектив авторов
Серия Xatirə ədəbiyyatı
Издательство Hadaf Neshrleri
Azərbaycan türklərinin gəlmişləri çar hökumətinin zülmünə qarşı “sədaqətlə” cavab vermək istəyirdilər. Bunlar zəiflik göstərdikcə üzərlərinə olan təzyiq daha da şiddət edir və nəticə etibarilə arası kəsilmədən hüquqları da azalırdı. Öz keşişlərinə ruhani məktəblər açmaq, akademiya saxlamaq ixtiyarını vermiş çar hökuməti müsəlman ruhanilərinə bu hüququ verməmiş və bəylərin də bəyliyini təsdiq etməmişdi. Təbiidir ki, çarın “mərhəmətini” gözləyən bu güruh qəzetə nəşrini tələb edəməzdi. Bu adamların digər düşünməsi də var idi. O da çar hökumətini, onun xoşuna gəlməyən məktəb, qəzetə və sairə tələb etməklə acıqlandırmamaqdan ibarətdi, müsəlman ruhaniləri də türk kütləsinin savadsız qalmasını istəyirdilər.
Böylə mühitdə qəzetə icazəsi almaq çox çətin idi. Həsən bəyi də məsələnin bu cəhəti çox düşündürürdü. Vətənlərinə, Azərbaycan millətlərinə türk adı verməyə cəsarət edəməyən azərbaycanlılar arasından çıxmış Həsən bəy, ən nəhayət, hökumətdən qəzetə nəşrinə müsaidə istəyir. İcazənin verilməsi 3-6 il çəkir. Qəzetəyə icazə verilməyir.
Bu vəqtlər Bakıya Staroselski adında bir qubernator (vali) gəlir. Bu adam rus bəylərindən (dvoryanlarından) olduğuna baxmayaraq, babaları kimi kəndlilərin bir qadar maarif almasına tərəfdar idi. Bunun həyat yoldaşı da gürcü idi. Bu xanımın da qəzetənin icazəsinə ola bilsin ki, çox təsiri olmuşdu. Bunların yardımı ilə “Əkinçi” adlı türk qəzetəsinin nəşrinə müsaidə alınır. Bu adla Qafqaziyada və bütün Rusiyada birinci qəzetə idi ki, nəşr olunurdu.
Qəzetənin birinci mürəttibi Minasov adlı bir erməni olmuşdur. Hürufat az olduğu üçün qəzetə bir neçə dəfəyə çap olunurdu. Qəzetə iki həftədə bir dəfə nəşr edilirdi. Həsən bəyə qəzetə işlərində şagirdləri çox yardım edirdi. Onlar qəzetənin poçta verilməsi, əhali arasında paylanması işlərində çalışırdılar.
Qəzetə çıxdığı gün bunlar üçün bayram olurdu. Qəzetənin birinci nömrəsi 1875-ci ilin 22 iyulunda çıxmışdır. Bu gün Həsən bəyin həyatında ən böyük və ən əziz günlərdən idi. İlk səhifəsi çıxan kimi tez alıb evə gəlir və evdəkilərə göstərərdi. Qəzetənin çıxdığı gün Həsən bəy üçün bayram hesab olunurdu. “Əkinçi” üçün sərf etdiyi əmək həqqində məzkur qəzetənin üçüncü nömrəsində böylə yazır:
“Bizim zəhmətimiz həddən çıxıb! Bir mətləbi özümüz yazıb, ağardıb, çapxanaya verməklə zəhmətdən xilas olsaydıq çox xoşbaxt olardıq. Amma iş böylə düşübdür ki, biz gərək çapxanada da işləyək! Dünyada hər qəzeti beş, ya on adam inşa edir. Onu çap elədən, hürufunu düzən, qələtlərini düzəldən başqa kəslər olur, amma bu işlərin hamısını gərək mən tək özüm görəm, hətta müsəlman şəhərində bir savadı olan müsəlman yoxdur ki, qəzetəyə baxıb onun qələtini düzəltsin! Ya hürufunu düzsün! Hərgah bu zəhmətlərdən artıq zəhmət olmasaydı yenə bir tövr yola gedərdik. Amma dərd budur: bizim elə zəhmətimiz var ki, qeyri qəzetəçilərin ondan heç xəbərləri yoxdur. Əvvəli, bu hürufat İstanbulda alınıbdır, çünki bizim dildə bəzi hərflər məsələ: f, k, r artıq işlənir, ona bina o hərflər qəzetəmizə çatışmır. Bu səbəbə bir mətləbi yazan vəqtdə nə ki ol mətləbin məzmununu və qeyri əhvalatları yoxluyuruq, hətta məzkur hərflər az işlənsin deyə bəzi sözləri götürüb, əvəzində başqa söz yazırıq. Əlbəttə, belə olan surətdə mətləb biz istədiyimiz kimi vazeh olmur.
Saniyən, bizim məxsusi çapxanamız yoxdur. Qəzetəmiz Qubernski pravleniyanın çapxanasında basılır. Əlbəttə, özgələr bizim işə özümüz kimi can yandırmır və bu barədə olan kəsirlər bizim təqsirimiz deyil. Qəzetənin bu qüsurunu görənlər bizə gülürlər. Lakin gülmək yeri deyil, ağlamaq yeridir ki, bizim müsəlmanların bircə qəzetəsini basdırmağa adamı yoxdur!”
Qəzetənin çox hissəsini Həsən bəy özü yazırdı. Başqa yazıçıları danışdırmaq lazımdır. Buna görə də tanıdığı və bildiklərinə müraciət edərək onların da iştirak etmələrini arzu edirdi. Qəzetənin küçüklüyü, ayda iki dəfə çıxması bir çox məktub və məqalələrin dərc edilməməsinə səbəb olurdu. Bəzi məqalələri də sansor (senror – T.A) buraxmayırdı. Məqalələrin dərc edilməməsi bəzi mübahisəli məsələlərin məktublarda davam etdirilməsinə səbəb olurdu.
Həsən bəy qəzetəsinin səhifələrində ictimai məsələlərə aid də mübahisələr açmaq və bununla da başqalarının fikrini bilmək istəyirdi. Mollaların və başqa imtiyazlı siniflərin əleyhinə cəbhə açdıqca bir çox hücumlara məruz qalırdı. Bəzən bunun üçün həcvlər deyilir, söyüşlər yazılırdı. Bunlar o qədər həyasızcasına yazılırdı, kimsəyə oxumaq və göstərmək böylə olmayırdı.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.