LITMIR.BIZ

Скачать книгу

      Spraakklanke

      Spraakklanke dui op die klanke wat uitgespreek word. In Afrikaans word die volgende spraakklanke onderskei:

       By vokale (klinkers) word die lugstroom sonder hindernisse in die asemhalingsorgane deurgelaat, byvoorbeeld: a, e, i, o, u asook oe, ie en eu. (Soen die seun.)

       Diftonge (tweeklanke) is ’n kombinasie van vokale waar die een vokaal sonder onderbreking oorgaan in die klank van ’n ander vokaal, byvoorbeeld: aai, eeu, ooi, ai. Spreek die volgende woord hardop uit en luister of jy die diftong kan hoor: katjie. (K D K V)

       Konsonante (medeklinkers) word gevorm wanneer die lugstroom op een of ander manier verander deur die klank gedeeltelik of heeltemal af te sluit, byvoorbeeld: b, c, d, f, ensovoorts.

      Klankverskynsels

      Oorronding is wanneer klanke met oordrewe geronde lippe uitgespreek word. Byvoorbeeld: sewe – seuwe; pa – pô; neef – neuf. In sommige gevalle kan die oordrewe uitspraak die betekenis van die woord verander, byvoorbeeld: keer – keur; beer – beur.

      Ontronding is wanneer geronde klanke met spleetvormige lippe uitgespreek word, byvoorbeeld: rusie – riesie. In sommige gevalle kan die woord se betekenis ook verander as gevolg van die plat uitspraak, byvoorbeeld: huis – hys; luis – lys; vuur – vier.

      Assimilasie is wanneer ’n klank “weggelaat” word of wanneer dit die uitspraak van die vorige of daaropvolgende klank aanneem. Dit kan in een woord of twee opeenvolgende woorde voorkom. Byvoorbeeld:

      Ek sit op die stoel. Ek sit oppie stoel.

      Die kat kruip onder die tafel weg. Die kat kruip onner die tafel weg.

      1. Wat sal die regte klankgreepverdeling wees vir “regisseuse”?

      a. re/gi/seus/se

      b. re/gi/seu/se

      c. reg/i/seu/se

      d. reg/i/seus/se

      2. Wat sal die regte klankgreepverdeling wees vir “uitdrukking”?

      a. ui/t/dru/king

      b. uit/druk/king

      c. uit/dru/king

      d. uit/druk/ing

      Drie van die volgende woorde is verkeerd in lettergrepe verdeel. Watter woord is reg verdeel?

      3.

      a. Aug/us/tus

      b. hout/ki/ssie

      c. be/kom/merd/e

      d. oor/ron/ding

      4.

      a. woord/ver/kla/ring/s

      b. re/gis/seu/se

      c. souf/fleus/e

      d. klank/in/ge/ni/eur

      Lees die volgende sinne wat oor die draaiboekteks in Aktiwiteit 3 handel en beantwoord die vrae.

      1. Dr. Edward is besig om kos te maak.

      2. Die briewe wat vasgebind is, lê langs die houtkissie op die eettafel.

      3. Wanneer Andrew inkom en sy hoed op die tafel neersit, sien hy die houtkissie en briewe wat op die tafel lê.

      4. Dit is duidelik dat hy presies weet waaroor dit gaan.

      5. Dr. Edward draai na die tafel met die borde in sy hand en sien die bekommerde uitdrukking op Andrew se gesig.

      6. Die beligtingsoperateur keer die lig van die kamera weg.

      5. In sin 2 kom twee voorbeelde voor waar assimilasie by twee opeenvolgende woorde kan voorkom. Skryf die woorde neer, asook hoe ons dit sal uitspreek as ons dit assimileer.

      6. In sin 4 kom ’n woord voor wat ontrond kan word. Skryf hierdie woord en sy ontronde vorm neer.

      7. Skryf ’n voorbeeld van ’n woord met ’n diftong in sin 5 neer.

      8. In sin 6 kom twee woorde voor wat oorrond kan word.

      a. Skryf hierdie woorde en hulle oorronde vorme neer.

      b. Maak nou sinne om die verskil in betekenis tussen die oorspronklike woord en oorronde woord uit te wys.

      9. Verdeel die volgende woorde volgens hulle spraakklanke.

      Byvoorbeeld: briewe: K K V K V

      a. mandjie

      b. baadjie

      c. tafel

      d. briewe

      Leer meer van afkortings.

      Afkortings, akronieme en verkortings

       By afkortings word slegs die beginkonsonante of -vokale van die woorde gebruik, byvoorbeeld: bl. – bladsy; ens. – ensovoorts.

       Akronieme bestaan uit die eerste letter van twee of meer opeenvolgende lettergrepe of woorde, byvoorbeeld: WAT – Woordeboek van die Afrikaanse Taal.

       Verkortings bestaan uit ’n woord se eerste lettergreep en die volgende konsonant(e), byvoorbeeld: Gesk. – Geskiedenis; Brit. – Brittanje.

      Onthou die volgende by afkortings

       Punte word by die meeste kleinletter-afkortings gebruik, byvoorbeeld: a.g.v. (as gevolg van).

       Geen punte word by metrieke eenhede se afkortings gebruik nie, byvoorbeeld: mm (millimeter).

       Rangtelwoorde kan afgekort word deur -de, -ste of -’e ná die syfer te skryf, byvoorbeeld: 5de; 30ste, 1000’e.

       ’n Sin begin nie met ’n afkorting nie, behalwe as die afkorting in ’n titel gebruik word, byvoorbeeld: Dr. Edward het onlangs teruggekeer.

       ’n Koppelteken word gebruik by woorde wat saam met afkortings of akronieme gebruik word, byvoorbeeld: BA-graad; MIV/vigs-lyer.

      10. Skryf die regte afkorting, verkorting of akroniem vir die skuinsgedrukte woorde neer.

      Die a) ingenieur is van b) Pretoria onderweg na c) Johannesburg. Hy is vasbeslote om die tog mee te maak d) ten spyte van sy ongeluk. Hy besoek graag lyers met e) tuberkulose.

      Hierdie module fokus baie op die f) selfstandige naamwoord, g) byvoeglike naamwoord en selfs h) afkortings.

      11. Skryf die volgende afkortings volledig uit.

      a. Dr.

      b. masj.

      c. taalk.

      d. fig.

      12. Blaai deur koerante en tydskrifte en kyk wie kan die meeste afkortings opspoor. Plak hierdie afkortings op ’n A4- of A3-grootte plakkaat. Skryf dan die volledige vorm van die afkorting neer. Hierdie plakkaat kan in jou klas teen die muur opgesit word.

      In hierdie aktiwiteit gaan jy

       ’n gedig in jou Leesboek paarlees

       vrae oor die gedig beantwoord

       navorsing doen

       ’n dialoog skryf en rolspeel.

      Paarlees ’n gedig saam met ’n maat.

Скачать книгу