LITMIR.BIZ

      Ważnym terytorium sporu między softpatriotyzmem a turbopatriotyzmem staje się kultura, a w szczególności jej aspekt, który będę tu nazywał „prawem do reprezentacji”. Chodzi po prostu o to, żebyśmy włączając telewizor lub otwierając czasopismo, widzieli „ludzi takich jak my”, a więc o możliwość przeglądania się w literaturze, filmach, serialach, powieściach czy grach komputerowych. W mediach chcielibyśmy dostrzegać własne odbicie. Boimy się, że zostanie ono wypchnięte poza kadr przez podobizny innych, którzy domagają się tego samego prawa. Turbopatriotyzm działa więc na zasadzie zwierciadła. W lustrze turbopatriotycznej kultury odbija się jednak specyficzny podmiot, oficjalnie posiadający tylko jedną cechę – polskość, a poza tym po prostu „normalny”. Za tą „normalnością” kryje się jednak wiele milczących przesądzeń. Jest to podmiot raczej męski niż kobiecy, biały niż niebiały, heteroseksualny niż homoseksualny, katolicki niż ateistyczny lub innowierczy… Turbopatriotyzm łączy tę autoafirmację z pochwałą świata ufundowanego na hierarchii. Gwarantem porządku, jak wykazuje przeprowadzona przeze mnie analiza, niepokojąco często okazują się różne formy przemocy, a jej najwyższym wyrazem – wojna, nierzadko wpisana w ramy klasycznego mitu o pokonywaniu pradawnego smoka. To na wojnie hartuje się stal patriotycznych serc, to wojna sprawdza ostatecznie, kto jest prawdziwym Polakiem. („Jak przyjdzie do wojny to kto nas obroni? Pedały w rurkach”30). Jeżeli stracimy poczucie własnej tożsamości, stracimy też zdolność do obrony. Obcość strawi nas od wewnątrz jak kwas. Rozpłyniemy się w kosmopolitycznej wspólnocie. O tym lęku przed rozpuszczeniem się opowiada rozdział szósty tej książki.

      Z tej odmienności w postrzeganiu teraźniejszości i receptach na przyszłość wynika kolejna kluczowa różnica między softpatriotyzmem a turbopatriotyzmem. Softpatriotyzm zawsze jest skierowany ku przyszłości. To tam mieszczą się jego najważniejsze centra symboliczne. Turbopatriotyzm przeciwnie – prezentuje model zakorzeniony w przeszłości, z której należy czerpać wzorce i wartości. Konflikt między tymi dwiema formami patriotyzmu okazuje się więc starciem utopii i retrotopii. Softpatriotyzm został ufundowany na fascynacji przyszłością, z którą nierzadko wiązało się fanatyczne wręcz odrzucanie wszystkiego, co dawne, a więc nienowoczesne. Stąd zapał, z jakim softpatrioci wymyślają dla Polski nowe godła (czy logo), hymny, obyczaje i katechizmy.

      Turbopatriotyzm jest zbudowany na kulcie przeszłości, który momentami przeradza się w kompulsywne jej powtarzanie i odtwarzanie. Cechuje go wiara w moc historycznych analogii, która prowadzi do budowy kultury rekonstrukcji historycznych, z czasem przenikających coraz więcej sfer życia. Turbopatriotyczną kulturę i politykę we wszystkich jej przejawach cechuje więc specyficzna historiozofia wiecznego powrotu, w myśl której w gruncie rzeczy nie wydarza się nic nowego. Temu mechanizmowi poświęcony jest ostatni, siódmy rozdział.