Қўқон хонлари - Хамидулла Абдуллаев

Скачать книгу

ҳам чун,

      Дили жонаш қарин мутаҳҳар шўд.

      (Абдураҳимбий даврида Хўжанд, Ўратепа, Самарқанд, Шаҳрисабз, Марғилон, Андижон музофотлари бўйсундирилиб Қўқон хонлиги таркибига қўшиб олинди)

      ТАРИХИ ШОҲРУҲИЙДАН

      У тахтга ўтирибоқ, отаси ният қилиб бошлаб берган, яъни шаҳарни бунёд этиш ташвишларини давом эттиришни энг олий мақсад деб билди ва уни обод ва кўркам пойтахтга айлантириш учун астойдил бел боғлади. Ҳукмдор яна бир масалани улуғ мақсадларидан бири деб билди ва бу мақсадни амалга ошириш учун жиддий киришди. Биринчидан отасидан қолган мулкни янада кенгайтириш бўлса, иккинчидан Фарғонада улкан давлатни юзага келтирмоқ эди. Абдураҳимбийнинг мана шу мақсади минглар шажарасининг келгусидаги ҳукмдорлари учун энг асосий шиор ва дастуриламал бўлиб қолди.

      «Кўзни юмгил, кўзга айлансин кўнгил» деган гапни кўп такрорлар эди. Чиндан ҳам Абдураҳимбий кўпгина воқеа ва муаммоларни кўрмай ва эшитмай англай олиш қобилиятига эга эди. Кўп ҳолатларда индамай қўя қолиб сукут сақлар ёки «шундайми» дея кифояланар эди. Бирор гапни маъқуллаш ёки эътироз билдиришга асло шошилмас, ҳар қандай қувончу қайғуларни хотиржамлик билан қабул қилар эди.

      Ўзи хусусидаги гапларни четлаб ўтирди, бу хусусияти билан сохта мақтовлардан ҳоли қоларди. Унинг яна бир безаги сохталик ва хушомадни ёқтирмас, хушомаднинг тагида манфаатдорлик ва худбинлик яширинганини кўп таъкидлар, мақтов ҳумдорни издан чиқаришини биларди.

      Давр тўфонлари барча нарсаларни ўз комига тортиб йўқотади ёки ҳалок қилади, лекин эзгулик ҳар доим барҳаёт. Эзгу ишларни қила олсак бизлар ҳам барҳаёт қоламиз. Мансабдор ва мулкдор кишилар ҳар ҳолда фаровон ҳаётга эришганлар, бизларнинг вазифамиз оддий ёки ҳимоясиз кишилар фаровонлиги учун қайғурмоқлик бўлиши керак, дер эди у.

      Абдаруҳимхон жуда кўп амалга оширган ишлар қатори мунтазам ва жисмонан чиниққан ҳарбий қўшинлар тузишга киришди ва бу мақсадига қисқа муддат ичида эриша олди.

      «Тарихи Шоҳруҳий»дан лавҳа

      «Қўқон хони Абдураҳимбий 1733 санада рақобатчилар томонидан уюштирилган суиқасд натижасида ёруғ дунёдан кўз юмди». Баъзи манбаларда укаси Абдукаримбий томонидан ўлдирилган дейилади. У 32 йил умр кўрди.

      Энди Қўқон хонлиги Бухоро Амирининг қўлдан кетган ўлжаси эмас, аксинча унга хавф соладиган кучли душманга айланган эди.

      АБДУЛКАРИМХОН (УЧИНЧИ ХОН)

      Абдураҳимхон вафотидан кейин Шоҳруҳхоннинг иккинчи ўғли Абдулкаримхон Қўқон тахтига ўтиради. Абдулкаримхон кўпроқ ободончилик ва қурилишлар билан шуғулланади. Унинг даврида кўпгина бинолар, работу мадрасалар қурилади.

      Шу давргача хонларнинг қароргоҳи «Кўк тўнлик азизлар» мавзесида жойлашган эди. Хонлик даврининг олтинчи йили яъни 1739 йилда эски ўрда ўрнига янги «Ўрдаи рафъи» қурдиради ва атрофини баланд қалъа билан ўратади.

      Қалъанинг атрофига бир нечта дарвозалар ўрнатилиб улар қуйидаги номлар билан аталади:

      1. Дарвозаи «Қатағон».

      2. Дарвозаи «Марғинон» (Марғилон шаҳри шундай деб аталган).

      3. Дарвозаи

Скачать книгу