Чуумпу дьол - Александра Спиридонова

Скачать книгу

ньуолах түүлэрэ ибигирэстилэр.

      Аана лаппа салынна. Суоһар ыалдьыта тахсан бараатын, ойон туран, бордууһунатын бүөтүн тоҕо тарта, таһырдьаттан ахсынньы аам-даам тумана будулуйда, аанын балайда өр арыйан турда. Талах миинньигинэн салгыны сууралаата, онтон дьиэтин хоһун түгэҕиттэн саҕалаан сиппийэн, сылдьыбыт киһи суолун аан айаҕар аҕалла, бөх баһары ылан кус кынатынан харбаан ылан, уулуссаҕа таһааран тэбээтэ. Утуйар хоһугар өр соҕус буолан баран таҕыста, нуучча таҥаратыгар үҥкпүтүттэн астыммата быһыылаах, аны оһоҕун хаппаҕын арыйан, ботугуруу-ботугуруу, эһэкээнигэр арыылаах ас кээстэ. Оһоҕун чоҕун сылааһыгар угуттанан, кыракый олоппоско олорон сыламнаан ылла. Ойон туран, сытырҕыы-сытырҕыы дьиэтин кэрийдэ. Киирэн тахсыбыт мааны дьахтар биллэ-биллибэт ыыспа сыттаах этэ, онуоха эбии хоп-хойуу духуу – хата салгылаабыт. Биллибэт!

      Сээн дэтэн, Биэрискэлээх ийэлэригэр сотору-сотору кэлэллэр-бараллар. Уруу малааһынын кэннэ, Махсыым соҕотоҕун да киирдэҕинэ, сылдьан, маанылатан ааһар буолла. Аана, оһох оттуллар кэмэ аастаҕына, сайын Чуурайга бара сылдьыахтаах. Оҕолор сырыттахтарын аайы кини сиэргэ-туомҥа такайар идэлэннэ. «Итинник гыныҥ, маннык туттуҥ» диир буолла.

      Кыһыл көмүс сыапачкалаах туох эрэ мөһөөччүгү кыыһыгар биэрбитэ. Биэрискэ дьиэтигэр тиийэн арыйан көрбүтэ, иһигэр баара-суоҕа кыһыл сабынан холбуу баайыллыбыт, туох эрэ көтөр түүлэрэ куобах тириитин лоскуйугар испиниэгинэн хам туттарыллан сылдьара. Хайаан даҕаны, эккиттэн араарбакка моонньугар кэтээр диэбитэ да, кыыс мөһөөччүгүн оройуоҥҥа киирэригэр кэтэрэ маҥнай, онтон олох да умнууга хаалан, сүтэрэн кэбиспитэ.

      Аана урууга киирбит мал-сал дьиэ харысхала буолар диирэ.

      – Онон, истэҕит дуо, хайаан даҕаны, хаһан даҕаны мээнэ быраҕымаҥ, дьоҥҥо биэримэҥ, уларсымаҥ, дьоҥҥо хос бэлэхтээмэҥ! Уопсайынан, бэлэҕи-туһаҕы билбэт киһигититтэн ылымаҥ, оһуоба оскуолаттан бадаарагы ылбат буол! Дьон мээнэҕэ бэлэҕи туһах диэн эбэн эппэт, билэн диир. Ким эмэ тыл этэн баран бэлэхтээбитин хантан билиэххитий? Бэлэх ылан эрэр киһи үөрэн, сэгэйэн биэрэр, көмүскэлэ ыһыллар.

      – Оччоҕуна быраҕан кэбиһэбит дуо, арай наһаа үчүгэй бэлэх буоллун? – Биэрискэ ийэтин саҥатын үрдүнэн-аннынан истэр.

      – Бастаан бэлэҕи суутун сүөрбэккэ, хаатын арыйбакка, мээнэ туппахтаабакка эрэ чүмэчини уматан баран, бэлэх үрдүнэн тутан көрөҕүн. Чүмэчиҥ уота тыһыргыыр, хоруонан буруолуур буоллаҕына, куһаҕан бэлэх! Сүүрүктээх ууга илдьэн, быраҕан кэбис! Ордук түүлээх бэлэх сэрэхтээх, түүлээх оонньуур, ыт-куоска, ол-бу кыыл.

      – Оо, дьэ, маамаа! Тугуй, куоска муҥнааҕы эмиэ ууга быраҕабыт дуо? Эчи сүрүн!

      – Ийэҥ тылын иһит! Эйиэхэ уонна ким даҕаны итинник сүбэлиэ суоҕа!

      Махсыым дьоно аах бэлэхтээбит ынахтарын Биэрискэлээх ылбаппыт диир кыахтара суоҕа… Биир үтүө күн, сайын саҕаланыыта, Татыйыына тарбыйахтаах, кугас эриэн эдэр ынаҕы сиэтэн аҕалан, тиэргэн иһигэр уган кэбиспитэ. Кийиитин төгүрүйбүт харахтарын аахайбатаҕа буолан, мичээрдээтэ:

      – Махсыым, бу хотонуҥ иһигэр туох эмэ ититэри холбоон, сылыппыта буолан,

Скачать книгу