LITMIR.BIZ

Скачать книгу

to‘xtab qolganday edi. Algebra, ximiya, fizika fanlarini ham, o‘qituvchilarini ham ko‘rgani ko‘zim qolmadi. Uy vazifalarini butunlay bajarmay qo‘ydim. Oxiri, ustozlarning ham men bilan mutlaqo ishlari bo‘lmay qoldi. Darslarni o‘zlashtira olmasam, nima qilay. Bo‘lmagurga bo‘lishma. Hamma o‘qib olim bo‘laversa, oddiy ishlarni kim qiladi? Odamlarga traktorchiyam, suvchiyam, mardikor ham kerak, to‘g‘rimi?

      To‘xta! – deyman yana o‘zimga o‘zim, axir men dadamga so‘z bergandim-ku. Bu yog‘i nima bo‘ladi?

      O‘z so‘zida turmaslik o‘g‘il bolaga yarashmaydi.

      Darslarni o‘zlashtirolmayotganim menga juda alam qilardi, boshim qotib o‘z yog‘imga o‘zim qovurilaman. Bir kun yaxshi bo‘lsam, ertasiga mendan qaysar bola yo‘q. Nega bunday bo‘lyapti? O‘ylarimning oxiri ko‘rinmasdi. Ammo ko‘nglimning ich-ichida yorug‘lik bor, hammasi yaxshi bo‘lishiga ishonchmi, umidmi – qandaydir ilinj bor. U menga kuch berib turadi. Bular yiqilganimdan keyingi asoratlar ekanligi xayolimga ham kelmas, tezda davolanishim zarurligiga bolalik aqlim yetmasdi. Soddagina onajonim bolamga jinlar ilashgan, deb Maxsum buvaga dam soldirar, Sora xolaga kinna silatish bilan ovora.

      Ilohiy duolardan ruhim birmuncha yengil tortadi. Xuddi qovjirab qurib borayotgan nihol tagiga suv quyganday, jonlana boshlayman. Qalbimdagi sirli, madad beruvchi yorug‘likni chuqurroq his qilaman. U ko‘nglimning tub-tubidan doim menga taskin berar, «Sabr qil, bu hammasi vaqtincha, hali sen katta odam bo‘lasan, puling ham juda ko‘p bo‘ladi» deganday bo‘laveradi. Men o‘sha sehrli ovozga chin dildan ishonaman va sabr bilan baxtli kunlarni intiq kutaman.

      KUTILMAGAN JUDOLIK

      Dadamni kasallik yengdimi, hech qayerga ishga chiqmay qo‘ydi. Uning sog‘lig‘i yaxshi bo‘lmasada, bizlarga bildirmaslikka urinardi. Ertalab barvaqt uyg‘ondim. O‘rnimdan turishga erinib yotgandim, beixtiyor dadamning onajonimga aytayotgan so‘zlari e’tiborimni tortdi. Ular odatdagidak dahlizdagi o‘choqboshida nonushta qilib o‘tirardilar.

      – Biz, bolalar, D.D.T. degan kasofat dorini etaklarimizga solib, qo‘limiz bilan g‘o‘zalarga separdik. Kun bo‘yi bajargan bu ishimiz evaziga Omon aka degan brigadir har birimizga uch so‘mdan naqd pul berardi. Shu arzimagan choychaqani deb hammamiz jonimizni garovga qo‘yganimizni endi tushunib turibman. Yigitligimda samolyotga yo‘l ko‘rsatyapman, – deb fahrlanibman-u ustimdan zahar sochib o‘tayotganiga bu xom kallam ishlamabdi. Hammasi o‘sha nodonligimning mevasi.

      O‘rnimdan turib dahlizga chiqdim. Dadam lovullab yonayotgan olovga xomush termilib o‘y surar, onajonim esa unsiz yig‘lardi. Yuz-qo‘limni yuvib, ularning oldiga kelib o‘tirdim. Onam ro‘molini tortib yuziga tushirdida, ko‘z yoshlarini yashirib tashqariga chiqib ketdi.

      – Barakalla, o‘g‘lim, turdingmi? Bir ikkalamiz mazza qilib choy ichaylik, – dedi dadam o‘choqda sharaqlab qaynayotgan qumg‘onga qo‘l uzatib.

      – Shoshmang, choyni o‘zim damlayman.

      Dadamning qo‘lidan choyjo‘sh ushlashda ishlatiladigan buklangan eski do‘ppini oldim.

      – Ehtiyot bo‘l, o‘g‘lim. Mayli, bir sening qo‘lingdan ham choy ichaylik-chi…

      Choyni damlab uch marta qaytardim va ustini sochiq bilan yopib qo‘ydim.

      – Ha, tuzuksan-ku, – dedi dadam jilmayib. – Endi katta yigit bo‘lib qolding, otam vafot etganlarida men sakkiz yoshli bolakay edim. Qiyinchiliklarni halol mehnatim bilan yengib o‘tdim. Odam mehnatdan qochmasa, hammasi yaxshi bo‘ladi. Lekin baribir o‘qish kerak. O‘qigan odam kam bo‘lmaydi.

      Choyni ustma-ust qaytarib dadamga uzatdim.

      – Men senga harom luqma yedirmay katta qildim. Ko‘nglim to‘q. Sen yaxshi inson bo‘lib voyaga yetasan, ammo onangni chizgan chizig‘idan chiqmagin, xo‘pmi?

      – Nega unday deyapsiz, dada. Yoki biror yoqqa ketyapsizmi?

      – Hech qayoqqa ketayotganim yo‘q. Shunchaki aytib qo‘ydim-da o‘g‘lim. Tez-tez choyingni ich, bolam. Yana maktabingga kech qolmagin.

      Ota-bola kulishib nonushta qildik.

      – Bozorga yangi bodring chiqdimikan? – dedi dadam o‘ylanib.

      – Bilmadim. Nimaydi?

      – Ikki-uch kundan beri biram bodring yegim kelyaptiki, asti qo‘yaverasan.

      Maktabga ketayotganimda qo‘limga o‘ttiz tiyin tanga berib uzoq duo qildilar.

      Uydan chiqarkanman, dadamni quchoqlab, bo‘ynilariga osilib erkalagim keldi, ammo bunga botinolmadim. Ikki yuztacha qadam tashlagach, beixtiyor ortimga qaradim. Dadam ko‘cha eshigimiz oldida turib, menga qo‘lini ko‘tardi. Men ham kulib unga qo‘l silkidim. Yo‘lda tasodifan Misha tog‘ani uchratib qoldim. U meni bag‘riga bosib ko‘rishdi. Sog‘lig‘imni so‘rab, qarshiligimga qaramay, qo‘limga bir so‘m pul tutqazarkan, so‘radi:

      – Do‘xtirga bordingmi?

      – Yo‘q.

      – Men dadangga tayinlagan edim-ku, – dedi afsus langanday bo‘lib. – Eslatib qo‘y, seni, albatta, bir tekshirtirsin.

      – Xo‘p bo‘ladi, – dedim-da, maktabga shoshildim.

      Beshinchi soat adabiyot darsi edi. O‘qituvchimiz o‘tgan darsni endigina so‘ray boshlaganda, sinfimiz eshigini kimdir taqillatdi. Jalilov domla tashqariga chiqib kim bilandir gaplashdi-da, tezda yana sinfga kirdi. U ozgina o‘ylanib turdi va bolalarga qarab savol bilan murojaat qildi.

      – Bolalar, Abdulla Qahhor shoir bo‘lganmi yoki yozuvchimi? Kim to‘g‘ri javob bersa, hoziroq darsdan ozod qilaman.

      Bu juda jo‘n va oddiy savol edi. Hammamiz baravar qo‘l ko‘tardik. O‘qituvchimiz bolalarga bir-bir razm soldi-da, menga qaradi:

      – Qani, Ergashev, sen aytgin-chi!

      Men o‘rnimdan turib Abdulla Qahhor yozuvchi ekanligini aytib, adibning yozgan asarlaridan namunalar keltirdim.

      – Bahoing besh! Yasha, Ergashev! Senga javob, ketishing mumkin, – dedi Jalilov ko‘zoynagi tepasidan menga qarab.

      Anchadan buyon besh olmayotgandim. Juda xursand bo‘ldim. Sumkamni olib eshik tomon yurayotgandim, domlamiz:

      – Ko‘chalarda sang‘imay, to‘g‘ri uyingga bor. Tushundingmi, o‘g‘lim, – dedi muloyimlik bilan.

      – Xo‘p bo‘ladi, – dedim-u, tashqariga otildim.

      Kayfiyatim a’lo, chunki cho‘ntagimda bir so‘m-u o‘ttiz tiyin pulim bor. Buning ustiga besh olganimni aytmaysizmi. Qo‘shiq xirgoyi qilib ko‘chaga chiqdim. Uzoqdan avtobusning qorasi ko‘rindi. Qishlog‘imizdan tuman markazigacha o‘n daqiqalik yo‘l. Mabodo bozorga yangi bodring chiqqan bo‘lsa, dadamga ikki dona olib kelsam, zo‘r bo‘lardi-da.

      Kallamga kelgan bu ajoyib fikrdan quvonib, avtobusni to‘xtatdim. Baxtimni qarangki, bozorda bir dehqon yigit o‘n-o‘n beshta kichikroq bodringni gazeta ustiga bir juftdan qilib terib qo‘yibdi. Darrov narxini so‘radim. Ikki donasi bir so‘mdan ekan. Bir juftini sotib oldim-da, tezda yana avtobusga chiqdim. Atrofni bodringning yoqimli isi tutib ketdi. Yangilik bo‘lgani uchunmi, bittasini juda-juda yegim keldi. Ammo dadamni xursand qilish istagi ustun kelib, o‘zimni tiydim.

      Avtobusdan tushib, uyga shoshildim. Qani endi tezroq uyga yetib borsam-u, dadajonimni quvontirsam. Mahallamizga yaqinlashganimda suvga chiqqan xotinlar menga sirli qarab o‘zaro pichirlashardi.

      – Ha, bechora bolaga qiyin bo‘ldi, – deganlari qulog‘imga chalindi. Kimgadir o‘xshatishyapti shekilli. Ularga parvo qilmay, yo‘limda davom etdim.

      Uyimizga yaqinlashgach, qandaydir noxushlik yuz berganini angladim. Eshigimiz oldida odam ko‘p edi. Banoras chopon kiyib olgan tog‘am, meni ko‘rdi-yu, «otang, otang» deganicha quchoqlab yig‘lay boshladi. Nima bo‘layotganini anglamay uyga qarab chopdim. Onajonim dod solib meni bag‘riga bosdi.

      – Dadangdan ajrab qoldik, bolam! – deya uvvos solib

Скачать книгу