Скачать книгу
Bir dəfə bir at Darya Mixaylovnanın paltar yuyan xidmətçi qadınlarından birini götürüb eniş aşağı qaçmış və dərəyə yıxıb az qala öldürmüşdü. Piqasov o vaxtdan bu atı həmişə “qoçaq at” adlandırar, həmin təpə ilə dərəni də ən gözəl mənzərəli yer hesab edərdi. Piqasovun həyatda bəxti gətirməmişdi. Ona görə də özünü belə səfehliyə vurmuşdu. Onun ata-anası yoxsul idi. Atası cürbəcür xırda vəzifələrdə işləmiş az savadlı biri idi. Oğlunun tərbiyəsinin qeydinə qalmamışdı, onu yedirdib geyindirməklə kifayətlənmişdi. Anası onu ərköyün böyütmüş, amma özü tez ölüb getmişdi. Piqasov özü özünü tərbiyə etmiş, əvvəlcə qəza məktəbinə, sonra gimnaziyaya girmiş, fransız, alman və hətta latın dillərini öyrənmiş və gimnaziyanı əla attestatla bitirib Derptə getmiş, orada daim ehtiyacla mübarizə aparsa da, üçillik kursu başa çatdıra bilmişdi. Piqasovun qabiliyyətləri adi dərəcədən artıq deyildi. O, səy və çalışqanlığı ilə başqalarından seçilirdisə də, ancaq onda şöhrətpərəstlik hissi, yaxşı bir mühitə düşmək və taleyin acığına başqalarından geri qalmamaq hissi çox qüvvətli idi. Onun çalışqanlıqla dərs oxuması və Derpt universitetinə qəbul olması da şöhrətpərəstliyinin nəticəsi idi. Yoxsulluq onu qəzəbləndirir və onun müşahidəçilik, hiyləgərlik xüsusiyyətlərini inkişaf etdirirdi. O, özünəməxsus bir əda ilə danışardı, hələ gəncliyindən coşqun və acı natiqlik xüsusiyyətini mənimsəmişdi. Onun fikirləri ümumi səviyyədən yuxarı qalxmırdı, amma elə danışırdı ki, nəinki ağıllı, hətta çox ağıllı biri kimi nəzərə çarpa bilirdi. Piqasov namizədlik dərəcəsi aldıqdan sonra özünü elmi işə həsr etmək qərarına gəlmişdi. O başa düşürdü ki, başqa sahədə yoldaşları ilə əsla ayaqlaşa bilməyəcək (o, yoldaşlarını yüksək dairlərdən seçməyə çalışır, deyingən olduğuna baxmayaraq özünü onlar kimi aparmağı bacarır və hətta onlara yaltaqlanırdı). Lakin bu sahədə, sadəcə söyləsək, onun materialı çatmırdı. Elmə məhəbbəti olmadığı halda hər şeyi müstəqil şəkildə öyrənmiş Piqasov əslində olduqca az şey bilirdi. Bir mübahisə zamanı o rüsvayçılıqla məğlub olmuşdu, halbuki onunla bir otaqda yaşayan və Piqasovun həmişə istehza etdiyi məhdud məlumatlı, lakin düzgün və ardıcıl tərbiyə görmüş bir tələbə tam mənasilə qalib gəlmişdi. Bu müvəffəqiyyətsizlik Piqasovu dəli etmişdi, bütün dəftər-kitabını oda atıb yandırmış və xidmətə girmişdi. Əvvələ işləri pis getmirdi, o lap qiyamət məmur idi, çox işgüzar olmasa da, son dərəcə özünə inamlı və zirək idi, lakin o, tezliklə adam arasına çıxmaq istəyirdi, işi dolaşığa düşdü, büdrədi və istefa verib işdən çıxmalı oldu. O, üç ilə qədər öz qazancı ilə aldığı kənddə gün keçirtdi və birdən-birə varlı, yarımçıq təhsilli bir mülkədar qızı ilə evləndi. Piqasov bu qızı öz açıq-saçıq və gülünc ədaları sayəsində tora salmışdı. Amma Piqasovun məcazı həddən artıq pozulub xarab olmuşdu. Ailə həyatı onu sıxırdı… Arvadı bir neçə il onunla birlikdə yaşayandan sonra gizlincə çıxıb Moskvaya getdi və orda mülkünü mahir bir fırıldaqçıya satdı. Piqasov isə burada yenicə bir malikanə tikdirmişdi. Bu son zərbədən tamamilə sarsılmış Piqasov arvadıyla məhkəmə çəkişməsinə girsə də, heç bir şey qazana bilmədi… O, ömrünün qalanını tək-tənha keçirdir, qonşularına qonaq gedirdi, qonşularını həm dalca, həm də üzlərinə danlayırdı. Qonşuları ondan ciddi surətdə qorxmasalar da, onu bir növ gərgin, yarım qəhqəhə ilə qəbul edirdilər. Piqasov ömründə əlinə kitab götürməzdi. Yüz nəfərə qədər kəndlisi vardı, kəndliləri yoxsulluq çəkmirdi.
