ТОП просматриваемых книг сайта:
Alfred Nobel. Орландо де Руддер
Читать онлайн.Название Alfred Nobel
Год выпуска 0
isbn 9789952244144
Автор произведения Орландо де Руддер
Серия Tarixi yaradanlar
Издательство Altun Kitab
Necə deyərlər, mümkünsüz görünən iş mümkünə çevrildi: Nobelin xoşagəlməz reputasiyasına, şəhər sakinlərinin bəzən nifrətə çevrilən mənfi münasibətinə, hətta nitroqliserin istehsalı ilə bağlı bütün real təhlükələrə baxmayaraq Smit və bir neçə sərmayəçi Alfred Nobellə birləşib «Nitroqliserin AB» müəssisəsini yaratdılar. Bu, dünyada nitroqliserin istehsalı ilə məşğul olan ilk sənaye şirkəti idi. Smit həm də zavod tikintisinin icazəsinə nail ola bildi. Bundan ötrü Vintervikendə əl-ayaqdan uzaq bir yerdə boş sahə də tapmışdı.
Alfred Nobel zavodun eyni zamanda direktoru, mühəndisi, katibi, reklam müvəkkili, tədqiqatçısı, hətta anbar müdiri idi. Ona uşaqlıq dostu Alarik Lidbek (1834–1913) kömək edirdi. Onlar zavodu birlikdə tikib avadanlıqla təchiz etdilər. Bu hələ əməkdaşlığın başlanğıcı idi, nəticədə sonradan az qala bütün dünyaya səpələnən müəssisələr yarandı. Sankt-Peterburqdan təzəcə qayıtmış qardaşı Robert də Vintervikendə bir müddət ona kömək etdi.
Patentlər, istehsalatın genişləndirilməsi, partlayışlar
Nitroqliserinin istehsalına 1865-ci ildə başlanıldı. Stokholm sakinləri müəssisənin işə düşməsindən narazı idilər. Nobel mənəvi dəstək almaq üçün gələcəkdə kral olacaq şahzadə Oskarı keçirdiyi sınağa dəvət etdi.
Sınaq üçün Stokholm yaxınlığında bir qaya seçilmişdi. Nobel qayada dörd metr dərinliyində deşik açıb ora nitroqliserin yerləşdirdi.
Partlayış çox effektli alındı. O dövrün nüfuzlu qəzetlərindən biri yazırdı: «Qaya sanki göyə uçdu, sonra çoxsaylı qəlpələr, daşlar şəklində yerə səpələndi».
Sınağın nəticəsi göz qabağında idi. Ancaq Alfred yaxşı başa düşürdü ki, Stokholm əhalisinin təkidi ilə hökumət bugün-sabah müəssisəni bağlaya bilər. Bundan başqa, nitroqliserini qadağan edən qərar hazırlanırdı. Ağır zəhmət bahasına başladıqları işi davam etdirmək üçün təcili dünya bazarına çıxmaq lazım idi.
Ancaq hələ başqa bir təhlükə də qalırdı: rəqiblərdən kimsə nitroqliserinin qeyri-qanuni istehsalına başlayıb satışını təşkil eləyə bilərdi. Bunu nəzərə alan Alfred Sobreronun ixtirasını patentləşdirdi. İndi hətta Sobreronun özü də nitroqliserini nə istehsal eləyə, nə də sata bilərdi.
Nobel hesab edirdi ki, istehsalat imkan daxilində yeni maddənin istifadə olunacağı yerin yaxınlığında təşkil olunmalıdır. O, zavoddakı işlərini qardaşı Robert və Alarik Lidbekə tapşırıb Hamburqa yola düşdü. Orada mina üzrə bəzi mütəxəssislərlə görüşüb İsveçdən kənarda nitroqliserin istehsalı üzrə ilk şirkətini – «Alfred Nobel və Ko»-nı yaratdı. Yeni zavod Elba sahilində – yaxınlıqda yaşayış evlərinin olmadığı Krümmel vadisində yerləşirdi. Yerli sakinlərin tələbi ilə zavodun ətrafına hündürlüyü 6 metr, qalınlığı isə 4 metr olan hasar çəkildi.
Hamburqun cənubunda da bir zavod tikildi. Hamburq o vaxt Avropanın ixrac və idxal üzrə böyük mərkəzlərindən biri idi. Nitroqliserini buradan müxtəlif nəqliyyat vasitələri ilə Almaniya, Avstriya, Belçika, İngiltərə, Birləşmiş Ştatlar, Braziliya və hətta Avstraliyaya daşıyırdılar.
1863-cü ildə Alfred İngiltərədə patent aldı. Həmin vaxt Britaniya hökuməti nitroqliserinə münasibətdə bir müddət tərəddüd etmişdi; Uels şaxtalarında hələ də top barıtından istifadə olunurdu.
Nitroqliserinin tez yayılması üçün Nobel Avropa və Amerikaya səyahət etdi. Bu da öz faydasını verdi: yeni partlayıcıdan Uels şaxtalarında da istifadə edilməyə başlandı.
Ancaq tezliklə imzalanmış xüsusi dekretə əsasən nitroqliserinin istifadəsi Böyük Britaniya ərazisində məhdudlaşdırıldı. Ona qoyulan vergilər artırıldı, bu da bazar qiymətlərinin artmasına səbəb oldu. İndi nitroqliserinin qiyməti barıtdan on dəfə baha idi.
Bir neçə dəhşətli partlayışa baxmayaraq nitroqliserin Amerikada geniş istifadə olunurdu. Nyu-York maliyyəçiləri ona həvəslə pul yatırırdılar, San-Fransiskoda isə qızıl çıxarılmasının qızğın dövrü idi. Amerikanın əsas satış bazarlarından biri ola biləcəyini anlayan Alfred Nobel ora yollandı.
Onun gəlişinə az qalmış, 1866-cı il aprelin 15-də San-Fransisko anbarında insan tələfatına səbəb olan dəhşətli partlayış baş verdi. Alfred məhz belə bir arzuedilməz vaxtda Amerikaya gəldi. Çünki həmin partlayış onun bütün planlarının üstündən xətt çəkə bilərdi. Lakin Nobel ruhdan düşmədi və həmişəki qızğınlıqla öz həmsöhbətlərini nitroqliserinlə bağlı mənfi fikirlərdən daşındırmağa çalışdı.
San-Fransisko partlayışından bir ay sonra «Tayms» qəzetindən bir parçanı nəzərinizə çatdıraq: «Professor Nobelin görkəmli alimlərlə görüşünə dəvəti qorxa-qorxa qəbul etdik, çünki görüşdə ictimaiyyət nümayəndələrini «nitroqliserin» adlandırılan fövqəladə maddə ilə tanış etmək nəzərdə tutulurdu…
O, butulkanı açıb mayeni daşın üstünə tökdü. Kibrit çöpünü yandırıb ona yaxınlaşdırdı, ancaq partlayış baş vermədi. Maye qatran kimi yanırdı. Sonra növbəti sınağı nümayiş etdirməyə başladı: nitroqliserinin zərbədən partlamadığını göstərmək istəyirdi. Nobel bu maddə ilə dolu yeşiyi öz əlləri ilə qayadan atdı…
İxtiraçının sözlərinə görə, bu yaxınlarda San-Fransiskoda baş verən partlayış səhlənkarlıq üzündən olub: butulkadan süzülən nitroqliserinin hopduğu taxta kəpəyi hansısa qığılcım nəticəsində təsadüfən alışıb. Alim bunu sübut etmək üçün taxta kəpəyi ilə dolu yeşiyin üstünə yanan fitil atdı. Bir az sonra taxta kəpəyi alışdı və partlayış baş verdi…»
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.