LITMIR.BIZ

      Isık gölün sahili boyu gedən yol da mənzərəsi ilə Göyçə (Sevan) gölünün sahil yolunu xatırladırdı. Sadəcə burada yol kənarında gözə dəyən ağaclar onu göstərir ki, Göyçə gölü Isık gölə nisbətən dəniz səviyyəsindən daha yüksəkdə olduğundan ağaclar az idi. Hətta elə ağaclar var ki, onlar Göyçə gölün sahillərində bitmir. 1970-ci illərdən başlayaraq Göyçə gölünün kənarında yüksəkliyə və soyuğa dözümlü ağaclar, ən çox da çaytikanı əkmişdilər.

      Göyçə gölün sahilindəki yolun çala-çuxurlu olmasını, avtobusların köhnəliyini, adamları atıb-tutmasını vecinə alan olmurdu. Deyib-gülür, çalıb-oxuyurdular. Göyçəyə gedən avtobus ola, orada da bir aşıq və ya musiqiçi olmaya? Bu, mümkün olası iş deyildi! O dövrdə yaxşı bir maqnitafonum, bol lentim olsaydı, yol boyu söylənənləri qeydə alıb bir folklor antologiyası hazırlaya bilərdim. Çünki adamlar, gah aşıq şeirləri oxuyur, gah lətifə danışır, gah da atalar sözü – məsəl çəkirdilər. Bir sözlə, danışıqlarında folklorun əksər janrlarından istifadə edirdilər. Bəzən də özlərinin və ya qohumlarının, yaxınlarının, kəndlilərinin başlarına gələnləri elə bəzəyib-düzəyib danışırdılar ki, elə bilirdin, gülməli bir nağıl, ya da dastandır. Özlərinə, qohumlarına, əzizlərinə gülə-gülə, lağ edə-edə mənzili başa vururdular. Beləcə, bəzən yeni yaranan bir folklor nümunəsi elə avtobusdanca Göyçənin neçə kəndinə yayılırdı…

      Üç-dörd saat yol gedər, göl görünməz olandan sonra da 7–8 kilometrlik bir məsafəni keçib Böyük Məzrə kəndində avtobusdan enərdim. Avtobus isə yoluna davam edib rayon mərkəzinə – Basarkeçərə, son yolçularını endirməyə gedərdi. Böyük Məzrədən o yana, kəndimizə getmək ağır olsa da, şirin idi. Təsadüfi yol maşınları olmasa, kitab dolu ağır çamadanımı kəndə kimi gah əlimdə, gah çiynimdə daşımalı olurdum.

      İndi isə uzaq Isık gölün kənarı ilə getdiyimiz avtobus yumşaq və səliqəli, yollar rahat olsa da, mən, nədənsə, o uzaq illərdə qalmış günləri arzulayırdım. Özümə qapılıb yol yoldaşı olduğum insanları, onların dediklərini xatırlamağa çalışırdım. Avtobusdakılar isə mənim içimdən keçənlərdən xəbərsiz idilər və təbii ki, mənzil başına nə vaxt çatacaqlarını düşünürdülər.

      Bişkekdən Karakola gedən yol ilə Gəncədən Basarkeçərə gedən yolun fərqi ondadır ki, bu gün qarakollular doğulduqları kənd və qəsəbələrə istədikləri vaxt rahatca gedib-gəldikləri halda göyçəlilər otuz ildir ata-baba yurdlarına gedə bilmirlər.

      Bişkekdə Manasın heykəli qarşısında: soldan Əli Şamil, Türkiyədən prof.dr. Ercan Alkaya, AMEA Folklor İnstitutunun direktoru, akademik Muxtar Kazımoğlu

      …İrəvan xanlığının Göyçə və Dərəçiçək mahallarında yaşayanlar əsasən qarapapaqlar idi. Min atlı döyüşçü ilə xanlığın sərhədlərini qoruduqlarına görə vergidən azad edilmişdilər. Rusiya 1801-ci ildən 1827-ci ilədək müxtəlif fasilələrlə İrəvan xanlığına hücum edəndə Qarapapaq atlıları doyüşə atılmış, vətənlərini şərəflə qorumuşdular.

      1828-ci ildə Təbriz yaxınlığındakı Türkmənçay kəndində bağlanmış müqavilədən sonra Qarapapaqların bir qismi Qacarlar sülaləsinin idarə etdiyi İrana köçmüş, bir hissəsi isə köhnə yurdlarında qalmışlar. Rusiya özünə dayaq üçün Osmanlıda və İranda yaşayan ermənilərin 120 minini Qafqaza köçürmüşdür.

      Osmanlı dövlətinin Bayazid əyalətindən gətirilən 1485 erməni Göyçə mahalındakı Qarapapaqların yaşadığı kəndlərdə yerləşdirilmişlər. 1831-ci ildə vergi toplanmasını qaydaya salmaq üçün Rusiya hökumətinin tərtib etdiyi Kameral dəftərdə Göyçə mahalında 2 yerli erməni ailəsi olduğu göstərilir. Rusiya bölgəyə erməniləri köçürmək, onları vergidən azad etmək, müsəlmanların evlərini, kəndlərini, əkin-biçin sahələrini onlara verməklə kifayətlənmədi, İrəvan xanlığının adını və sərhədlərini dəyişərək Erməni quberniyası, şəhərin adını Erivan,

Скачать книгу