LITMIR.BIZ

Скачать книгу

week dronk toe die groot De Beers-vervaardigde kanon sy eerste skote begin terugskiet. Joey was daar, met kamera.

      Daar het in dié dae ’n idee in Joey Drew se kop kom vassteek: hy was die boekhouer, die bewaarder van beelde, die verewiger van mense en hulle dinge, en van hulle dade, en van die gevolge van daardie dade. Wat ’n manier was om van die myn af weg te kom en ’n ander lewe te maak, het gegroei tot ’n obsessie. ’n Lastige, neulende vraag het in Joey ontstaan en dit was die belangrikste vraag wat ooit by hom sou opkom.

      “Hoekom?” het hy begin vra wanneer hy sien hoe die dorpsmense bomverskrik maar honger-gedrewe voor die “Food Supply Department” toustaan vir ’n porsie meel of perd – met hulle angsbeswete permitte styf in die hand. En dit terwyl die beuel enige oomblik kan gil “G!” en die lot na jou toe aangesuis kan kom. Of wanneer hy hulle in ’n ander tou sien staan met alles wat hol is in die hande, om die sop te ontvang wat meneer Rhodes se mense met soveel liefde en so gratis uitdeel as jy die regte permit het.

      “Hoekom,” het Joey gevra, “lyk party nog so half uitgevreet en ander brand van die maerte?”

      Hy het die antwoord raakgeloop en met daardie ontmoeting het sy obsessie ’n roeping geword. Nadat die antwoord op daardie vraag by hom gedaag het, het hy skielik besef dat hy meer is as net ’n skeel wurm met die rits bakbeentjies van ’n oorkruiper. Want dit was waarin die glimlag in Magrieta van Wyk se goddelike oë hom verander het. Hy was meer as net Joey Drew, die man wat altyd “Somerset, Engeland” moes bysê om na iets te voel; hy was ’n man op ’n hoëre sending – ’n man wat bestem is vir iets meer as om net die gemors te oorleef. Hy was nie die hande of die voete van die gemeenskap nie, hy was hulle geheue, en hulle het maar één geheue gehad – Joey Drew. En sy soort geheue was wáár, want dit sou uiteindelik wys hoe dinge régtig was. En al die verdraaide vertel waarmee mense hulleself ná die gebeure gaan probeer mooilieg, reglieg en onskuldig lieg, sal gekorrigeer word deur die waarheid van sy prente. Want Joey het geglo dat, anders as hyself en almal wat hy geken het, sy kamera nie lieg nie. Om te keer dat die ding nie selektief begin onthou soos mense nie, het Joey net harder gewerk. Hy het begin agterkom: dit was nie die grootste mensgemaakte gat in die wêreld in die agterplaas van die dorp wat afgeneem moes word nie, maar die ander kant van die spoor en die honger van dié wat altyd minder het as ander – tot in ’n beleg.

      Om sy nuutgevonde eiewaarde te vier en te bevestig, het Joey diep in die baadjie met die lang lyfpante en kort moue se voering gedelf en vir hom ’n pak klere by die snyer laat maak. Hy het die Duitsvervaardigde skeermes gevat wat in die kis was wat hy saam met die kamera gekry het, dit op die strop wat ook in die kis was, geslyp, lekker dik skuim met die skeerkwas uit die kis opgeklits in die skeerbeker wat ook maar oorspronklik in die kis was, en sy baard afgeskeer. Maar die snor het hy, nadat hy sy moontlikhede ’n rukkie ondersoek het, belowend genoeg gevind om te hou. Die volgende dag het hy die blikkie welriekende stywewaks vir die draai van die punte van die snor gekoop. Toe is hy na die barbier toe om sy hare behoorlik te laat kap. Hy het só gewens Magrieta kon hom sien in sy blink nuwe skoene en in sy sokkies wat nog nie eens één keer gestop is nie. O ienatjie moes hom sien! Fienatjie Minter! Sy sou soos ’n bly jong hondjie met haar hele lyfie jubel vir haar vriend, en “Joey, Joey!” sê, en haar oë sou nog méér wonder in hulle hê.

      Joey Drew het sy verlede en die oorsprong van sy besittings tot rus gebring. Jy moet eers vergeet voor jy ’n behoorlike geheue kan word, het hy gereken.

      Van daardie dag af het hy hom altyd voorgestel as Mr Drew, fotograaf, en sy produkte het hy geteken “J.F. Drew, Esq.” En net wanneer hy direk gevra is, het hy mense in alle eerlikheid vertel dat daar vir sy besittings betaal is met bloedgeld wat verdien is deur ’n hardwerkende Johannesburgse mynwerker wat baie dubbelskofte vir soveel besittings moes werk. As mense dan dink hy is daardie mynwerker, was dit maar goed so. En oor De Beers se kamera wat in ’n ontploffing verpletter is toe dit toevallig in Joey se besit was, en vreemd genoeg dieselfde model is as die een wat Joey tans gebruik, het hy net verduidelik as hy direk gevra is. Daardie soort toeval moet maar aan die noodlot toegeskryf word, het hy dan gesê. En, soos almal weet, moet jy nie met hoekoms en waaroms by die noodlot aangesit kom nie – veral nie as hy deur ’n Boer-kanon uitgespoeg word en deur die lug aangesuis kom soos nou nie.

      Dit was skaars ’n week nadat die “hoekom” by Joey aangekom het dat hy vir die eerste keer na die kostoue vir swart mense is.

      Dit was ’n ander tou, in ’n ander dorp, ’n ander beleg, ’n ander wêreld. Die oë van die mense wat daar gewag het, was dof van ’n ander honger. Hulle het tale gepraat wat Joey nog nooit gehoor het nie. Hulle het klere gedra wat Joey baie gesien en nooit raakgesien het nie. Die ander foto’s wat hy geneem het, het na Joey toe teruggekom: van welgeklede, gladgestrykte, besnorde mans wat net bekommerd was oor hoe hulle poseer, oor die kam van hulle kuiwe, oor ’n verdwaalde kreukel in hulle klere, oor wat hulle beste kant vir die kamera is; van dames wat aanstaan gesetheid toe en hulle klere en ydelhede rangskik om presies só verewig te word. Hulle het almal vol, gladde wange gehad. G’n wonder die mense het gespot dat die enigste persoon wat gedurende die beleg aan gewig vermeerder en bietjie vervet het, meneer Rhodes was nie.

      Joey het die ry permitte in die swart hande gesien en gaan vra of hy na een mag kyk. Die dogter wat hy genader het, het nie ’n woord van sy vreemde taal verstaan nie, maar het nie geprotesteer toe hy die dokument wat al slap-oor was van daaglikse hantering by haar vat nie. Van wat die krabbels op die stukkie papier beteken het, kon sy geen benul gehad het nie, maar Joey kon dadelik sien hoeveel anders haar permit as sy eie daar uitsien. Dit was ’n permit vir die helfte van wat hy kry, net vir mieliemeel, en vir drie mense. Hy het geweet dat dít is wat mense wat later van die beleg vertel, sal verkies om te vergeet. Hy sou dit vir hulle onthou, het hy hom voorgeneem, want terwyl hy langs die honger ry mense afkyk, het hy geweet dié mense sal vergeet word in die vertellings, as hulle nie al klaar, met of sonder skuldgevoel, bewustelik vergeet word nie.

      Hy was besig om sy kamera op die driepoot vas te skroef toe die vrywilliger-offisier van die uitdeeltafel af na hom toe aangedraf kom: “Waarmee is jy besig?”

      “Ek wil die tou afneem.”

      “Hoekom? Het jy nodig om die permitte te lees daarvoor?”

      “Ek het opdrag om die gevolge van die beleg … om die mense van die dorp af te neem.”

      “Ons is gewaarsku teen mense soos jy. As jy die kostoue wil afneem, kan jy dit by die wit tou gaan doen. Dit wil sê as jy nie jou kamera gekonfiskeer wil hê nie.”

      Die offisier het omgedraai en omkyk-omkyk teruggegaan na die tafel toe.

      Joey was besig om sy kamera weer op die kar te laai toe die vrou by hom aankom. Haar ouderdom kon hy nie skat nie, maar sy kon nie veel ouer as twintig wees nie. Sy was skraal, moontlik van gemengde herkoms, maar die hoë wangbene en hartvormige gesig van die mense van die streek was onmiskenbaar.

      “Ek het gehoor wat julle praat,” het sy in verstaanbare Engels gesê. “As jy regtig wil sien wat aangaan, kan jy saam met my kom.”

      Sy het weggeloop en hom agternagewink. Hy het met die kar agter haar aangery. Ná ’n straatblok het sy gaan staan en hom ingewag om met hom te praat: “Dit is Barkly Road hierdie. Volg hom totdat jy ’n groot bloekomboom links van die pad sien staan. Jy sal die lokasie daar sien. Ek sal vir jou daar wag.”

      Toe sy omdraai en begin aanstap, het Joey haar gevra hoekom sy nie sommer saam met hom ry nie?

      “Jy wil nie helder oordag saam met ’n swart vrou gesien word nie, Engelsman. Wit mans laai ons net in die donker op. Wag ’n halfuur voor jy kom, dan kry ek jou daar.”

      Joey het die halfuur omgedraal en toe gery. Sy het vir hom gewag waar die tweespoor-paadjie lokasie toe afdraai. Toe hy stilhou, het sy sonder meer opgeklim en vir hom beduie hy moet aanry.

      Terwyl hulle stadig oor die hobbels en gate na die krotbuurt toe ry, het hy haar gevra wie sy is en hoe dit kom dat sy kan Engels praat.

      Sy het hom onbevange vertel, soos ’n kind.

      Die wit mense, het sy vertel, noem haar Elizabeth, maar dis nie haar regte naam nie. Sy was iets van ’n verworpeling.

Скачать книгу