Скачать книгу

align="left">

35

podwyższyć książęciem – mianować księciem. [przypis edytorski]

36

pociągnąć miecza – tu: naostrzyć miecz. [przypis edytorski]

37

zgotować – przygotować. [przypis edytorski]

38

obrok – pasza dla koni. [przypis edytorski]

39

słońce z szczorsowskiej granicy/ Pierwszym promykiem grób Mendoga draśnie (…) – Szczorse, dziedzictwo Chreptowiczów, starożytnej familii litewskiej, na wschód Nowogródka położone. Mendog, Mindagos albo Mindowe, Mindak, Mendulf Ryngoltowic, wielki książę litewski, pierwszy, który Litwę spod obcego wpływu uwolnioną do znacznej potęgi wyniósł i stał się strasznym sąsiadom, przyjął był religią chrześcijańską i za pozwoleniem papieża koronował się królem litewskim w Nowogródku r. 1252. Pod Nowogródkiem jest góra, którą zowią dotąd Mendogową i która ma być grobem tego bohatera. [przypis autorski]

40

zapaśnie – z zapasami. [przypis edytorski]

41

za co – tu: dlaczego. [przypis edytorski]

42

nie lubiący (daw. forma imiesł.) – dziś: nie lubiąc. [przypis edytorski]

43

zabieżyć (daw.) – zapobiec. [przypis edytorski]

44

kędy (daw.) – gdzie. [przypis edytorski]

45

potrzeba (daw.) – wyprawa wojenna. [przypis edytorski]

46

przedsię (daw.) – przecież. [przypis edytorski]

47

właść – własność. [przypis edytorski]

48

sławę szczypie (daw.) – uwłacza dobrej sławie. [przypis edytorski]

49

któreć – które ci (się). [przypis edytorski]

50

cale (daw.) – całkowicie; zupełnie. [przypis edytorski]

51

sowity (daw.) – obfity. [przypis edytorski]

52

A na źwierzynie nie brakło i miodzie – dwa główne artykuły uczty u Litwinów dawnych. [przypis autorski]

53

łakoć (daw.) – przysmak. [przypis edytorski]

54

zrazu – najpierw. [przypis edytorski]

55

łęk – przednia część siodła. [przypis edytorski]

56

czyli – konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy raczej. [przypis edytorski]

57

zaszczepić – tu: zamknąć. [przypis edytorski]

58

końce – tu: cele. [przypis edytorski]

59

wiem Witołda, że z wojskami stoi – wiem, że Witold z wojskami stoi (składnia łac.). [przypis edytorski]

60

wstręty czynić (daw.) – stawiać opór; przeszkadzać. [przypis edytorski]

61

ja z mistrzem pruskiego Zakonu – na czele Zakonu Niemieckiego czyli Krzyżaków był wielki mistrz, obierany od kapituły; po nim wielki komtur, tretzler, czyli podskarbi zakonu, marszałek, czyli hetman, i komturowie, czyli komandorowie szczególnych konwentów po miastach i zamkach. [przypis autorski]

62

plon (daw.) – łup. [przypis edytorski]

63

Wprzód więc nim zajdą siedmiorakie gwiazdy – Litwini mieli właściwy sobie sposób oznaczania pór roku, miesięcy i godzin. Ob. Kotzebue t. I, k. 52 do 68: Schilderung der alten Preussen. Konstelacja tu wspomniana w ich języku nazywa się retis [tj. sito; red. WL]. [przypis autorski]

64

Niemców pancernej trzy tysiące jazdy,/ I pieszych knechtów we dwójnasób tyle – wojsko krzyżackie składało się naprzód z samych bratów czyli braci zakonu; giermków i laików [laik (daw.): nienależący do stanu duchownego; red. WL] należących do zakonu; rajtarów czyli jazdy, ochotników lub zaciężnych; tudzież piechoty na żołdzie zakonu, zwanej landsknechty, fussknechty lub knechty. [przypis autorski]

65

(…) chłopy / Od wszystkich naszych ogromniejsze ciałem – w każdem prawie opisaniu bitwy dodają kronikarze, iż Niemcy przewyższali Litwę wzrostem i siłą; uderzenia ich kopij trudno było wytrzymać. Kiejstut, Narymund, lubo dzielni rycerze, w takich pojedynkach z siodła wysadzeni byli. [przypis autorski]

66

brzeszczot – żelazo szabli, klinga [ostrze broni białej; red. WL]. [przypis autorski]

67

poruczyć – powierzyć. [przypis edytorski]

68

gotowo (daw. forma r.n.) – gotowe. [przypis edytorski]

69

drogi (daw. forma N.lm) – dziś: drogami. [przypis edytorski]

70

przeglądać – przewidywać. [przypis edytorski]

71

Wczora wyszczerbił na Niemcach topory (…) – topory i maczugi, najstraszniejsza broń Litwinów. [przypis autorski]

72

A przecież, jeśli do domowych progów/ Wąż zaproszony gościem od człowieka (…) – Litwini czcili węże, które po domach oswajali i karmili; najdokładniej o tem, Joannes Lasicius Polonus De diis Samogitarum: „Nutriunt etiam quasi deos penates, nigri coloris, obesos et quadrupedes serpentes quosdam, givoitos vocatos” (Resp. Polon. et Lithu. ed: Elzeviriorum, p. 309). Stryjkowski jeszcze widział za czasów swoich zabytki tej czci starożytnej u Łotyszów; a Gwagnin we wsi Ławaryszkach (Labariski) o cztery mile od Wilna. [przypis autorski]

73

cary – tu: książęta. [przypis edytorski]

74

na resztę naszę (daw.) – na naszą resztę; na resztę tego, co mamy. [przypis edytorski]

75

rozeprzeć się (daw.) – rozprawić się. [przypis edytorski]

76

stawiąc się – stawiając się; stając; stojąc (tj. nie zmieniając swojego stanowiska). [przypis edytorski]

77

upornie – dziś: uporczywie. [przypis edytorski]

78

szlij – dziś: ślij. [przypis edytorski]

79

Znane mi dobrze Witolda umowy (…) – cała mowa Litawora jest wiernym obrazem tego, co podówczas w Litwie udzielni książęta o Witołdzie myślili. [przypis autorski]

80

oznajmuje – dziś: oznajmia. [przypis edytorski]

81

bagna Warega (…) – okolice przyległe morzu Wariagskiemu czyli Normandzkiemu, dzisiejszemu Bałtykowi. Polityką było z dawna wielkich książąt litewskich rozsadzać swoich krewnych prawem lennem w ziemiach na nieprzyjacielu zdobytych. Montwił, Mendog,

Скачать книгу