Օգուտ Բժշկութեան - Ամիրդովլաթ Ամասիացի

Скачать книгу

ենայն կենդանի, եւ զամենեսեան կերակրեաց իւր շնորհիւն, եւ նմա փառք յաիւտեանս. ամէն։

      Եւ այսպէս էր գրեալ գրքիս շինողն, թէ յորժամ ես այս արուեստիս հմուտ եղայ եւ տեսայ շատ գրեանք որ շինած էր ի յայս արուեստն եւ շատաբանած, եւ մարդ կատարեալ չէր իմանար. եւ չկար գիրք մն, որ ինքն փոքր եւ համառօտ եւ օգուտ լինէր եւ մարդ օգտէր, որ ինքն հեշտ լինէր եւ փորձած եւ օգուտ։

      Կամ եղեւ ինձ որ յայս յարուեստս շատ դռվի ցուցանեմք եւ գրեմք զբժշկութեան չաքսն եւ ստուղուսաթն, որ է տարերքն, հուրն, օդն, ջուրն, հողն, եւ զմիզաճն, որ է բնութիւնն, եւ զխառնուածն, որ է սավտան եւ պալղամն եւ արիւնն եւ սաֆրան. զստեղծուածքն մարդուն եւ զկազմութիւնն ամենայն անդամոցն եւ զթպտիրն առողջութեան, եւ ճանաչել զերակն եւ զգոզն, որ է ղարուրան, եւ զձեռնալուան, եւ զպօհրան, զմահու եւ զկենաց նշաննին, եւ զստածումն ամէն խլտին ի մի տեղ, եւ զատ ի զատ զբնութիւնն եւ զօրութիւնն, զշահն եւ զնշանն առաջագիտութեան ամէն հիւանդին. եւ գիտենալ զօդերն ամէն, եւ զտարուն Դ եղանակն, եւ զբնութիւն նոցա, եւ զպատճառն եւ զնշանն Ա Ա-ին եւ խառնուածին, եւ շինել զխառնուած դեղերն, որ է թարքիպնին։

      Այսպէս գիր մն շինեցի ես անպիտան եւ անարժան նուաստ ծառայս Աստուծոյ Ամիրտոլվաթ բժիշկն Ամասիացին ի մայրաքաղաքն ի Ֆիլիպայ, ի թվականութեանս հայոց ՋԺԵ ամին եւ ամսոյն ի դեկտեմբերի ԻԵ-ին, օրն հինգշաբթին, եւ ծնունդն էր փրկչին այլազգեաց։ Եւ այնչափ որ իմ ուժն ընկերեց՝ նա ջանացի զսա կատարել։ Եւ ով կարդայ կամ օրինակէ, թէ՛ եկեղեցական է, թէ բժիշկ է՝ մի՛ խափանէք, եւ ով որ ջանայ որ կտրէ մի թուղթ ի սմանէ եւ կամ գողանայ՝ նա բանադրած է ՅԺԸ հայրապետացն։ Եւ ջանացէ՛ք, որ զբանադրանքն չի ընդունիք, եւ զինչ որ գրած է զայն արէք։

      Զայս գրոցս անունն անուանեցաք Օգուտ բժշկութեան, որ տաճիկն քիֆայէթի ի տիպ ասէ։ Եւ արարի զայս գիրքս երկու բաժին. եւ առաջի բաժինն է ուսումն բժշկութեան եւ թպտիր առողջութեան եւ ստածումն ամէն անձինն, եւ Բ բաժինն յիշէ զկերակուրն եւ զդեղերն նորա, որ ի Ա ի Ա են խառնուած, եւ զբնութիւն եւ զօգտութիւն եւ զօրութիւնն եւ զչափն առնելուն եւ զփոխան ամէն մեկին։ Համառօտ ժողովեցի եւ գրեցի զհին եւ զնոր բժշկապետացն զխօսքն, որ զամէն մէկին անունն ի յիր տեղն պիտի յիշենք։ Եւ արարաք զայս ի վերայ այբուբենի կարգաւ։

      Եւ յառաջն ի վերն ցաւուն անունն է գրած եւ ի ներքեւն զցաւուն պատճառն է գրած եւ զնշանն, եւ ի ներքեւն զստածումն է գրած, եւ ի մէկ երեսն զտաքէ եղածն է գրած եւ ի մէկայլ երեսն զպաղէ եղածն է գրած, որ կարդացողին հեշտ լինայ։

      Եւ զԳեղիանոսի զխօսքն է ընտրած, որ ասցել է, թէ բժշկին քան զԴ իրքն անցել այլ ճար չկայ. յառաջն որ գիտենայ զպատճառն, թէ ի՛նչ պատճառէ է, եւ ի խառնուածո՞ց է, թէ յարենէ՞ է, թէ սաֆրայէ՞ է, թէ պալղամէ, թէ սավտայէ. եւ ո՞ր անդամն է ժողվել եւ ի՞նչ պատճառ է որ ժողվել է, եւ Բ՝ գիտենայ զնշանն հիւանդութեան, եւ զպատճառն ցաւուն հասկանայ, որ ստածումն իրենն հեշտ լինայ, եւ Գ՝ որ ստածումն եւ թպտիր ստածման այն իրօքն, որ հիւանդութիւնն այնով փարատի, եւ բնութիւնն զօրանայ եւ առողջութիւնն ի տեղն գայ, եւ Դ այն է, որ զինչ բժիշկն ասէ՝ նա հիւանդն զամէնն կատարէ անպակաս։ Եւ շատ հիւանդութիւն կայ, որ ի յայս Բ իրաց ի զատ չէ, կա՛մ ի տաքէ կամ ի հովէ է. բայց Բ բաժանեցաք զտփերն, վասն տաքութեան եւ հովութեան. եւ պատճառ հովութեան եւ նշան, եւ պատճառ տաքութեան եւ նշան, եւ զամէնն Ա տուփ մն եմ արել, ստածումն այլ տուփ մն եմ արել։ Եւ յառաջն զցաւուն անունն եւ յետեւ զպատճառն եւ զնշանն, եւ այլ ի վայր ստածումն. զբժշկապետաց խօսվին այլ յիշեմ, թէ մէկին որ վարդապետի մն խօսքն բարի խրատ լինի, մէկայլ վարդապետին խօսքն դիւրաւ հասկանայ եւ հակառակ չգայ եւ խնդրուածքն կատարի աստուծով. ամէն։

      Եւ զամէն իրք պիտի որ յայս գիրքս գիտենան. եւ պատճառն այս ափերուս այն է, որ դուն զպատճառն եւ զնշանն եւ զստածումն, որ ի տաքութենէ լինի եւ կամ ի հովութենէ, եւ կամ Ա հիւանդութիւն գտնուս ի յերկու տուփն եւ զերկու բժշկին զխօսքն գրես, ի Ա ցաւն ի Ա թղթին երեսն։ Եւ այս գրքիս ձեւն խիստ աղէկ եւ հաւնելու է, եւ կարդացողին դժար եւ ծածուկ չի լինիր. եւ յորժամ աղէկ միտք դնես՝ նա իմանաս զխօսացն զհամն, եւ իմանաս զպատճառն եւ զնշանն զտաքութեան եւ զհովութեան, զստածումն թէ ո՛րպէս է հրամայած։ Եւ այս ուսումն այնոր համար փառաւոր եւ պատուական է։ Բայց թէ չի ճանաչէ զպատճառն եւ զնշանն, թէ ուստի՛ իցէ, կամ ի յարենէ եւ կամ ի սաֆրայէ կամ ի պալղամէ կամ ի սաւտայէ է. եւ զայս ամէնն պիտի որ աղվոր իմանաս որ ստածելն քեզ հեշտութեամբ լինայ։

      Եւ ցանկս գրոցն՝ յառաջն համարձակ է թվով, եւ երկրորդն շինած է ի վերայ այբուբենին, եւ այն Ա Ա դեղերուն զօրութիւնն է. եւ այն որ խառնուած թարքիպնուն զօրութիւնն է՝ այն այլ ի վերայ այբուբենի է։ Եւ թէ քեզ պիտենայ, որ գտնուս զաւշինդրն, կամ զանիսոնն, կամ զանուխն՝ դու տե՛ս ի վերայ այբին. եւ թէ ուզենաս որ գտնուս զբրինծն, զբակլան, զբացվենեկն՝ դու տե՛ս ի վերայ բենին. եւ թէ ուզենաս որ գտնուս զգարին, զգառն, զգաբծիլն՝ նա դու տե՛ս ի վերայ գիմին. եւ այսպէս գտի՛ր կարգաւ մինչեւ ի քէն։ Եւ զխառնուած դեղերն այլ այսպէս գտիր, որպէս ասան ասիան եւ ապքաման եւ աստաքի սալիմն եւ ինչ նման սոցա՝ ի վերայ այբին տես, եւ զմաճունն ի վերայ մենին տես, եւ զճուարիշն ի վերայ ճէին տես, եւ զշարապն ի վերայ շային տես, եւ զտլէն ի վերայ տիւնին տես, եւ ղուրսն ի վերայ ղատին տես. եւ այսպէս գնա՛ կարգաւ մինչեւ վիճարն ի գրոցն. եւ ի գրոցն վիճարքն զփոխանն է գրած. եւ այլ յետեւ զխրատն է գրած զԳեղիանոսի եւ զԲագարատայ. եւ այլ ի վերջն քիչ մն բան առաք ի Զախիբայ Խորոզմի շահէն եւ որպէս զէտ ստածումն է Ա Ա դեղերու զօրութիւնէ։

      Եւ այլ իմացի՛ր, եղբայր, որ գիրքս մեր խօսքն չէ. առաջի իմաստասիրացն եւ բժշկական իմաստասիրացն եւ վերջին փիլիսոփայիցն եւ այս ամէն բժշկացն խօսքն է, որ է Բագարատն, եւ Գեղիանոսն, եւ Արճիճանիսն, եւ Ֆլուսն, եւ Արպիասօսն, եւ Ռուֆոսն, եւ Դէվճանիսն, եւ Մասրճուէն, եւ Յեսուն, եւ Մասուվային որդին, եւ Ապուճարեհն, եւ Մասեհն, եւ Մահամատ Զաքարիային որդին, եւ Սապիթ Կուռանն, եւ Հունան, եւ Իսաղն, եւ Սինային որդին, եւ Դիատօղն

Скачать книгу