LITMIR.BIZ

      Rus Çarlığı dönemine gelindiğinde, Sayak uruusu ve diğer Kırgız uruuları hakkında özellikle yerinde yapılan incelemeler dikkati çekmektedir. Bunun en önemli sebeplerinden biri, Rus Çarlığı’nın bölgeye olan ilgisinin giderek artması, Çarlığın Orta Asya’yı daha iyi tanımak, bölgenin ekonomik, siyasî ve kültürel potansiyelini keşfetmek amacı olmalıdır. Çarlık Rusyası’nın XIX. yüzyıla ait bu anlayışı Zapiski Zapadno-Sibirskogo Otdela İmperatorskogo Russkogo Geografiçeskogo Obşestva (Çarlık Rusyası Coğrafik Örgütünün Batı Sibirya Bölümünün Raporları) adlı çalışmada açık bir şekilde görülmektedir. F. Efremov32, M. Venyukov33 ve N. Zelend34 gibi kimseler tarafından hazırlanmış olan bu raporlar daha çok gözlemlere dayanmakta ve bölgenin coğrafya, bitki örtüsü, toponomi, ulaşım ve halkın ekonomik durumu ile ilgili tanıtıcı bilgileri içermektedir. Söz konusu dönemde doğrudan Kırgız uruuları hakkında Ç. Velihanov35, W. Radlov36 ve N. Aristov’un37 çalışmalarını özellikle belirtmek gerekir. Rus askerî mektebinde eğitimini alan Ç. Velihanov, XIX. yüzyıl ortalarında Doğu Türkistan’a giderken Rus Çarlığı’nın bugünkü Kırgızistanın kuzeyindeki Kırgız boylarını idaresi altına alabilmesi için yerinde bazı ön keşif ve incelemeler yapmış ve bu bağlamda Kırgız uruuları arasındaki ilişkiler (Bugu ve Sarıbagış uruuları arasındaki anlaşmazlık v.s.), bölgenin stratejik özelliği, topografyası ve coğrafî yapısına dair bilgiler vermiş; Kırgız uruuları ile birlikte Sayak Uruu’nun da sosyal yapısı ve hayat tarzı gibi konularda gözlemlerde bulunmuştur38. W. Radlov ise çalışmasını, sadece Kırgız uruuları hakkında değil, Kazak, Özbek ve Uygur kavimleri üzerine de hasretmiştir. W. Radlov’un çalışmalarında daha çok söz konusu kavimlerin ağız yapısı ve folklorünün ön plana çıktığı dikkati çeker. N. Aristov’un Kırgız uruularının etnik yapısı ve menşei ile ilgili yapmış olduğu çalışmasında Sayak uruusu ve onun ortaya çıkışı hakkındaki düşüncesi belli ölçüde önem arz etmektedir. Bu çalışmalardan başka N. Sitnyakovskiy’in Kırgız uruularının etnik ve sosyal yapısı39; F. Fielstrup’un Kırgız uruuları kapsamında halkın sosyal, kültürel ve etnografik özellikleri40; Grum Grijimaylo’nun Kırgız uruularının menşei ve sosyal yapısı41; L. Oşanin’in Kırgız uruuları ile ilgili antropolojik çalışması42; N. Severtsov’un Kırgızistan’ın coğrafî yapısı, yabanî ve evcil hayvanlar ile bitki örtüsü43 gibi konuları içine alan araştırmaları da zikretmek gerekir.

      Sovyetler Birliği dönemi çalışmaları, Çarlık Rusyası’nın 1917 İhtilali neticesinde yıkılarak Sovyetler Birliği’nin kurulmasından sonraki dönemi içine almaktadır. Sovyetler Birliği’nin ilk yıllarında uzun bir savaş ve ihtilal döneminden yeni çıkıldığı için, kuramsal çerçevedeki çalışmaların başlangıcını, yaklaşık 1930’lu yıllardan sonraki devirlerde aramak daha isabetli gözükmektedir. Bununla birlikte belirtilen dönem çalışmalarını genel olarak Kırgız tarihi, kültürü ve sosyal hayatı gibi birçok konunun bilimsel olarak değerlendirilmeye başlandığı bir dönem olarak nitelemek mümkündür. Başta S. M. Abramzon44 olmak üzere Ya. R. Vinnikov45, M. Aytpayev46, K. Antipina47 ve T. Bayaliyeva Скачать книгу