1
Cezayir
2
Birinci Napoleon.
3
Moskova’yı yakan General Konozof.
4
Berke Han (veyahut Berkay) (ölümü 1266) Cengiz torunlarından Cuci’nin oğlu olup, Altınordu Devleti’nin Batı hanedanından üçüncü hükümdardır. Müslümanlığı kabul eden ilk Altınordu hükümdarıdır ve Araplar kendisine “Bereket Han” demişlerdi.
5
Kopernik (Nicolas Copernicus, 1473-1543), yeni astronomi anlayışını bulmuş olan Polonyalı astronomi bilgini.
6
Ümit Burnu, Afrika’nın güney ucundadır. 1486’da Barthelmy Diaz tarafından keşfedilmiş ve ilk Vasco de Gama (Vasko dö Gama) tarafından dolanılmıştır.
7
Cizvitler: İsa Cemiyeti denilen bir Hristiyan kurumu. Ignance de Loyola adlı bir rahip tarafından, Hristiyanlığa hizmet ve Hristiyanları ıslah maksadıyla 1534’te kurulmuştur.
8
Hammer’in rivayetlerinden alınmıştır.
9
Zeamet, ziamet: Osmanlılar zamanında sipahilere verilen en büyük tımar.
10
Perihan’ın şahsı hayal mahsulü ve kılık kıyafeti şair mübalağası zannedilmesin! Osmanlı tarihlerinin hangisine müracaat etseniz, onun adını sanını, becerdiği işleri ve bunların sonuçlarını görür, okursunuz.
Osmanlı-İran münasebetlerine ve bu iki devlet arasında geçen olaylara dair oldukça tafsilat veren Fransız tarihlerinde de Perihan’ın bir hayli niteliği tasvir olunmuştur.
11
Kahkaha Kalesi, İran’da bir kalenin adı.
12
Beyit, Namık Kemal’in “Vatan Kasidesi”nden alınmıştır.
13
Yavaş giden amacına erişir. Hızlı gidenin eteği ayağına dolaşır.
14
Kanuni devrinde yalnız yeniçeriler arasında seksen kadar şair bulunduğu tarihî bir gerçektir.
15
Makta: Kesit. Eskiden mürekkeple yazı yazılan kamış kalemi açtıktan sonra ucunu üzerine koyup kestikleri yazı aracı.
16
Birinci bölümde kendisinden biraz bahsedilen Ferhat Paşa.
17
Nev’î (1533-1589): XVI. yüzyılın, Baki’den sonra en büyük şairi olup Malkaralıdır. Şeyhlerden Pir Ali Efendi’nin oğludur. Mürettep divanı vardır.
18
Harabat: Şair Ziya Paşa’nın Türk, Arap ve İran edebiyatlarından seçme örnekleri ihtiva eden eseri. Namık Kemal, “Tahrib-i Harabat” ve “Takibi Harabat”
19
Tek u pûy (Tekâpû): Dalkavukluk. Beytin anlamı: “Nev’îzade İstanbul’umuzda dalkavukluğu ile ün salmıştır.”
20
Şecer: Ağaç; Vakvak: Yemişleri insan biçiminde olduğu söylenen bir masal ağacı; Şecer-i Vakvak: İstanbul’da Atmeydanı’nda, yani şimdiki Sultanahmet meydanında bir çınara verilen ad. Öldürülen bazı büyüklerin kafaları kesilip bu ağacın dallarına asılırdı.
21
Mirahur (imrahur): Sarayın binek, ev, yük hayvanları, ahırları ile bunlara bakanların binmesine memur kimse. Has ahırın en büyük amiri.
22
Meyhanenin suyu, havası bana pek hoş geldi. Yıkılası meyhane vallahi ne güzel yerde yapılmış.
23
Matla: Kaside veya gazelin ilk beyti.
24
Gönül, o gelgeç güzel pek hakikatsiz Nev’î ne yapsın? Vefasızlardan şikâyet, vefasızlardan şikâyet…
25
Makta: Kaside veya gazelin son beyti.
26
Nazire: Örnek, karşılık. Divan edebiyatında bir şairin şiirini taklit ederek aynı ölçü ve aynı kafiyede yazılan şiir.
27
Divan: Eskiden divan şairlerinin, alfabetik sıraya göre düzenlenmiş şiir dergisi.
28
O, kötü yazan kâtibin (hattat’ın) eli kalem, olsun (yani kamış kalemin ucu gibi, makta (kesit) üzerinde kesilsin.) Onun yalan yanlış karalaması, düğünümüzü kavga gürültü şekline sokar. (Sûr kelimesi Arap harfleriyle yazıldığı zaman, sin harfinin üstüne yanlışlıkla üç nokta konulacak olursa, anlam tamamen değişir, düğün anlamına gelen sûr, kavga gürültü anlamına gelen şûr şekline girer). Bazen de bir harfi atlayarak nasır kelimesini nar, yani ateş şekline, göz kelimesini yazarken de bir nokta atlayarak kör şekline sokar.
29
Caize: Eskiden bir büyüğe sunulan manzumeye karşılık verilen para.
30
Ovasında ve sahrasında yüzlerce Leyla ve Mecnun cilveleşmede; dağlarında binlerce Ferhat ve Şirin aşk şarabı içmede.
31
Bir alanında Hazreti Peygamber Efendi’mizin aydınlık mezarları, bir bahçesinde Ulu Tanrı’nın kâbesi görünmede.
32
Revahe oğlu Abdullah: Eski Arap cengâverlerinden, şair.
33
Ebu Müslim (719-755): Emevîleri devirip Abbasîleri halifelik
