Azərbaycan yazıçılarının həyatından dəqiqələr - Kamran Məmmədov Milli ədəbiyyat

Скачать книгу

narazılıq edən, “bir quşam, dünyadır mənimçün qəfəs” deyən şair gördüklə-rinə acı-acı gülürdü:

      Əcəb zəmanədir, türfə xəlayiq,

      Cəhalət meyindən tapılmaz ayıq,

      Nə adil bir şah var, nə doğru hakim, Nə dindar zahid var, nə təmiz alim.

      19

      

      MƏHSƏTİ XANIM GƏNCƏVİ

      XII əsr

      Yoxsul qızı olan, gözəl musiqiçi və şairə kimi tanınan Məhsətinin Gəncə xətibinin oğlu Əmir Əhmədlə sevgi münasibətləri haqqında çoxlu rəvayətlər yaranmışdır. Məhsəti xanım rübai ustası kimi daha çox şöhrət qazanmış, Ömər Xəyyam-dan təsirlənmişdir. Şairənin hər bir rübaisi oxucu-nu fikir dəryasında üzdürür. Məsələn: Bu dünya bir qızıl kuzəyə bənzər, Suyu gah şirindir, gah da ki zəhər Çox da öyünmə ki, uzundur ömür,

      Əcəl köhlənində hazırdır yəhər!

      20

      

      Hünərin səfası acıdır, müdam,

      Odur ki, hünəri içmir bir adam,

      Alçaq adamların cəhalət odu

      Hünəri küləyə vermişdir tamam.

      ƏVHƏDƏDDİN ƏVHƏDİ

      127…-1338

      Rəvayətə görə, bir məclisdə eşqbazlığı ey-ib bilənlərə Əvhədi demişdir:

      – Eşqbazlığı heç də özümüzə eyib hesab etmi-rik, bu yolda bizdən əvvəlkilər də çalışmışlar, biz də çalışırıq.

      ***

      Əvhədi səyahəti çox sevirmiş. Ömrünün çoxunu da səyahətdə keçirmişdir. Onun nə üçün səyahət etdiyini xəbər alanda şair demişdir: 21

      – Səyahət kamilliyə dəlalət edir. Özün ki, bir şey bilmədiyini hiss edirsən, səfərə çıxıb bütün dünyanı gəzməlisən. Mən də elə. Bir şey bil-diyimi hiss edincəyə qədər gəzəcəyəm …

      ***

      Doğma vətəni hədsiz məhəbbətlə sevən Əvhədi, uzun illər qürbətdə yaşamış və peşman olmuşdu. O demişdir:

      – Mən kiməm?

      Özü-özünə cavab vermişdir:

      – Mən behiştdən qaçıb cəhənnəmə girmiş, yolunu azmış, karvandan geriyə qalmış, səbəbsiz çöllərə düşmüş, fədakarlıq və mərdlik vaxtı baca-rıqsızlıq göstərmiş bir şəxsəm.

      Şair səhvini düzəltmiş, tezliklə vətəni Az-ərbaycana qayıtmışdır.

      22

      

      

      SEYİD İMAMƏDDİN NƏSİMİ

      1369-1417

      Hələb şəhərində Nəsiminin çox istədiyi şagirdlərindən biri onun qəzəlinin ucadan, avazla oxuyurmuş. Eşidənlər gəncdən:

      – Bu qəzəl kimindir? – soruşduqda gənc:

      – Mənim şeirimdir, – cavabını verir. Gənci tutub qətl etmək istəyəndə Nəsimi özünü hadisə

      yerinə çatdırır və deyir:

      – Şeir mənimdir. O gənc mənim xatirim üçün qəzəli özünə isnad vermişdir.

      Gənci buraxıb Nəsimini tuturlar və dərisi-nin soyulmasına hökm verirlər. Dərisi soyulanda qanı axan şairin rəngi saralır. Onu ələ salmaq məqsədilə:

      23

      – Şair, bərk dayan, bəs rəngin nə üçün saralır? – deyə ondan sual etdikdə, Nəsimi qürurla cavab verir:

      – Bəli, rəngim saralır. Mən əbədiyyət üfiq-lərində doğmuş eşq günəşiyəm. Günəş qürub edəndə saralar.

      ***

      Nəsiminin edamına hökm verən ruhani demişdir:

      – Bu elə məlundur ki, onun qanından bir damcı hara düşsə, kəsilib atılmalıdır.

      Təsadüfən, şairin qanından bir damcı həmin ruhaninin barmağına sıçrayır. Camaat ondan barmağının kəsilməsini tələb etdikdə, o, qorxur:

      – Mən söz məsəli demişəm, – deyə ya-xa-sını qurtarır. Bu zaman al-qan içində olan şairin əzəmətli səsi ucalır:

      Zahidin bir barmağın kəssən, dönüb həqdən qaçar, Gör bu miskin aşiqi, sərpa soyarlar, ağrımaz.

      24

      

      CAHANŞAH HƏQİQİ OĞLU PİRBUDAQ

      XV əsr

      XV əsr Azərbaycan tarixində görkəmli yer tutan şair Cahanşah Həqiqinin oğlu Pirbudaq da şair olmuşdur. Pirbudağın bu gün də zərb-məsəl kimi işlədilən bir beytinin maraqlı tarixi vardır.

      Pirbudaq Simnan və Tehran yolunda, susuz bir dağın döşündə bağ salmaq istəyir. Lakin ona deyirlər ki, bu yerdə su yoxdur, burada ağac əmələ

      gəlib meyvə gətirməz. Pirbudaq isə cavabında deyir:

      İstəmirəm heyvasını, narını,

      Qoy desinlər, Pirbudağın bağı var.

      25

      

      HƏBİBİ

      XV-XVI əsrlər

      Həbibinin uşaqlığı Bərgüşad kəndində qu-zu otarmaqla keçirmiş.

      Sultan Yaqub bir gün ova çıxanda çöldə

      quzu otaran bir uşaq görür. Öz mülazimlərindən birini göndərib quzuların kimə aid olduğunu öyrənmək istəyir. Mülazim uşağın yanına gəlir və

      soruşur:

      – Nə yığırsan?

      – Çör-çöp.

      – Çör nədir, çöp nədir?

      – Çör dik duranlardır, çöp yıxılanlar.

      – Bu quzular kimindir?

      – Qoyunların.

      – Kəndinizin böyükləri kimlərdir?

      – Öküzlər hamıdan böyükdür.

      – Onu demirəm. Kəndə gələnləri kim qarşılayır?

      26

      – Sənin kimi əziz adamlar gələndə, qarşı-lamağa itlər yüyürür.

      Mülazim qəzəblənib deyir:

      – Ay,

Скачать книгу