Тыын былдьаһыгар - Егор Картузов Үүтээн үһүйээннэрэ

Скачать книгу

булчуттар тутан-хабан баран, атаҕар кыанар буолсу диэн билгэлээбиттэр.

      Күһүн буолбутугар тыаҕа тайахха хаама тахсыбыттар. Чиккэ Уйбаан ыта буолан, Хабараан сүрдээх мааны үһү. Ол күһүн булт бөҕөнү бултаабыттар даҕаны, мааны ыттара бултаспатах. Ыттар тайаҕы үрэн тохтоттохторуна, тугу үрэллэрий диэн көрөн турара үһү. Бука, тайаҕы ынахха маарыннатара буолуо. Булчуттар дьиктиргииллэр эбит. Чугаһаан көрдөхтөрүнэ, ыттар үрэ сылдьар тайахтарыттан Хабараан чугас олорор уонна уонна үрсүбэт үһү.

      Уйбаан сааһыран кулгааҕынан мөлтөхтүк истэр буолбут, онон тайахха биирдэ эмэ барсар идэлэммит. Сарсыарда аайы ханан хайдах сылдьыахтаахтарын быһаарар уонна астарын астаан абырыыр эбит.

      Алтынньы саҕаланан, сир үрдэ, күөл мууһа добдугураччы тоҥмут. Хаар кыыдамнаабыт. Биир үтүө күн арҕахха түбэспиттэр. Хабараан бу сырыыга, тыатааҕыны ынахха майгыннаппакка буолуо, үрүү бөҕөнү үрбүт, бултуйбуттар. Ол күн Уйбаан тыаҕа барсыбыт. Киэһэ малааһыннаабыттар, оҕонньордоро үөрүү бөҕөтүн үөрбүт, ытым булчут буолла диэн улаханнык астыммыт.

      Дьэ эһиилигэр ыттарын илдьэ тахсыбыттар. Бу сырыыга Хабараан букатын атын майгыламмыт: тайаҕы көрдүүр, буллаҕына урутаан туруоран үрэр, хаайан тохтотор. Ол күһүн Баай Байанайдара өлгөмнүк бэрсибит. Нуотара Эбэ хотун устун үүтээнтэн үүтээҥҥэ Чиккэ Уйбаан үчүгэй ыттаммытын туһунан сурах-садьык тарҕанар. Алаас-алаас аайы, атыыр оҕустуу айаатаата диэбиккэ дылы, үүтээн аайы булчуттар уостарыттан Хабараан диэн аат түспэт буолар.

      Ол саҕана биһиги аҕабыт ытын булка үөрэттэрээри, уонна аатырдар Хабарааннарын көрөөрү, атаһыныын Бөтүрүөп Бүөтүрдүүн Ноху үрэххэ Чиккэ Уйбааҥҥа бултуу тахсыбыттар. Болтоҥоттон быһа түһэн Мырылаҕа матасыыкылынан тиийбиттэр. Хата ат булан, малларын онно ындыылаан, Ноху диэки сатыы түһүммүттэр. Хас да хонук айаннаан Чиккэ үүтээнигэр чугаһаабыттарын кэннэ, арай биир түөрт харахтаах маҥан эриэн улахан ыт утары кэлэн, үүтээҥҥэ батыһыннаран аҕалбыт.

      Киэһэ үөрэ-көтө аһыы олорбуттар. Ол олордохторуна оҕонньор: «Дьөгүөр, эн урут бултуур этиҥ дуо? Мин ытым мээнэ киһини утары тиийэн арыаллаабат», – диэн ыйыппыт.

      Ону аҕабыт билбэт сиригэр, улахан үрэххэ, кэллэ-кэлээт бэйэбин кэпсэнэ олордохпунуй дии санаан: «Ээ, дьону батыһан, тайахха биирдэ эмэ сылдьар этим», – диэбит.

      Кулуһун уота сөҕүрүйэн эрдэҕинэ Хабараан уот кытыытыгар көхсүнэн сытынан кэбиспит. Онно Уйбаан икки саҥа кэлбит киһиттэн хайаларын кэргэнэ ыарытыйарын ыйыппыт. Дьэ итинник, тиийээттэрин кытта Хабараан дьикти ыт буоларын көрдөрбүт.

      Үрэххэ булчут да, ыт да элбэх буолар. Сарсыарда хас да бөлөххө хайдан, хас да хайысханан хаама бараллар. Сорохторо оҕонньор ыйбыт сиригэр күөлгэ тиийэн тоһуйаллар эбит. Тайах, ыттан мүччү туттардаҕына, ууга түһэн куотар идэлээх.

      Төһө даҕаны мэлдьэстэр, оҕонньор булчут киһи кэлбитин туттарыттан-хаптарыттан сэрэйэн, хаама барарыгар ытын Хабарааны биэрэн ыытар. Биир үтүө күн бултуу баран истэхтэринэ, ыттара мэлис гынан хаалар.

      Ол күн булка сылдьа илик оскуоланы саҥа бүтэрбит хараҕынан

Скачать книгу