LITMIR.BIZ

Скачать книгу

      Xanın oğlanları üçün tələ

      Onlar yola düşüb bir müddət sonra Xunzaxa çatdılar. Elçilər xanın arvadını dilə tutmağa başladılar ki, böyük oğluna da Həmzətin qonaqlığına getməyə izin versin.

      Hacı Murad artıq xəyanətdən duyuq düşmüşdü. Ona görə də xanın arvadını dilə tutdu ki, oğlunu göndərməsin. Ancaq necə deyərlər, arvadın saçı uzun olur, ağlı qısa. Xanım elçilərin sözünə inanıb böyük oğluna da Həmzətin yanına getməyi tapşırdı. Əbununsal isə getmək istəmədi. Bu zaman anası onu qınadı:

      – Deməli, qorxundan getmirsən.

      Xan arvadı oğlunun harasından sancmağı yaxşı bilirdi. Əbununsal anasının tənəli sözündən qəzəbləndi. Daha ona bir söz deməyib nökərlərə əmr elədi ki, atı yəhərləsinlər. Hacı Murad belə vaxtda xanı tək buraxa bilməzdi. Ürəyincə olmasa da, onunla birgə yola düşdü.

      Həmzət Əbununsal xanı Ümmi xandan da yaxşı qarşıladı. Özü atlanıb xanın qabağına çıxmışdı. Dalınca gələn əli bayraqlı müridlər at oynadır, güllə atır, mahnı oxuyurdular. Düşərgəyə çatanda Həmzət Əbununsal xanı çadırına apardı. Hacı Murad isə qulağı səsdə, ürəyi səksəkədə atların yanında qaldı.

      O, təpənin ayağında dayanmışdı, birdən Həmzətin çadırından güllə səsi gəldi. Hacı Murad tez çadıra yüyürdü, gördü Ümmi xan al-qan içində yerə yıxılıb, Əbununsal xan isə əldə xəncər müridlərlə vuruşur. Onun bir üzü çapılıb aşağı sallanmışdı, bir əliylə çapığı tutub o biri əliylə yaxına gələni xəncərdən keçirirdi. Əbununsal xan Həmzətin qardaşını doğrayıb başqa birinə cummaq istəyirdi ki, müridlər onu gülləyə tutdular. Əbununsal yıxıldı.

      Hacı Murad bunu görəndə canına qorxu düşdü. Onun qaçmaqdan başqa bir yolu yox idi. Sonralar həmin biabırçılığı xatırlayır, günahını yumağa can atırdı.

      Hacı Murad xanların qanını alır

      Xanın oğlanlarını aradan götürəndən sonra Həmzət Xunzaxa girib xan evində yerləşdi. Xan arvadı imarətdə təkcə qalmışdı. Həmzət onu yanına çağırtdı, oğlanlarını itirən ana imamı görəndə ağzına gələni deməyə başladı. Onda Həmzət müridlərdən birinə göz eləyib xan arvadını öldürtdü. Xanın nəslindən-kökündən bircə kiçik oğlu Bulaç qalırdı, onu da Şamil qayadan atdı.

      Bütün Avarıstan Həmzətin ixtiyarına keçdi. Hamı tabe olsa da, Hacı Muradla qardaşı Osman Həmzətə boyun əymək fikrində deyildilər. Onlar xanların qanını almaq üçün fürsət gözləyirdilər. Üzdə özlərini elə göstərirdilər ki, guya boyun əyirlər, amma nahaq qanı yerdə qoya bilməzdilər. Babaları ilə məsləhətləşib qəra-ra gəldilər ki, səbirlə Həmzətin saraydan çıxmasını gözləsinlər. Çıxanda bir yerdə pusqu qurub onu öldürərlər.

      Kimsə onların söhbətini eşidib hamısını Həmzətə çatdırmışdı. O, babanı yanına çağırtdırıb dedi:

      – Eşitmişəm nəvələrin mənim barəmdə pis fikrə düşüblər. Əgər doğrudursa, onda sən də onlarla birgə asılacaqsan. Mən Allahın əmrini yerinə yetirirəm, heç kəs qabağımda dura bilməz. Get, özün də dediklərimi yaddan çıxartma.

      Baba evə gəlib Həmzətin dediklərini nəvələrinə danışdı. Qərara gəldilər ki, daha gözləməsinlər, bayramın birinci günü məsciddə işi bitirsinlər. Bu vaxtacan onlarla bir fikirdə olan yoldaşları Həmzətin hədəsindən qorxub bu işdən boyun qaçırdılar. Təkcə Hacı Muradla qardaşı Osman qaldı. Onlar Həmzətin məscidə gələcəyi vaxtı öyrənib silahlandılar, yapıncıya bürünüb məscidə getdilər. Az sonra Həmzət otuza yaxın siyirməqılınc müridlə içəri girdi. Müridlərdən biri Hacı Muradla Osmanı görəndə qışqırdı:

      – Yapıncıları çiyninizdən götürün!

      Bunu deyib o, Hacı Murada yaxınlaşdı. Hacı Murad xəncəri yapıncının altında hazır tutmuşdu. Bir göz qırpımında müridi öldürüb Həmzətin üstünə cumdu. Bu vaxt qardaşı Osman Həmzəti gülləylə vurdu. Həmzət yıxılmadı, xəncərini siyirib Osmanın üstünə atıldı. Amma Hacı Murad onu vurmağa macal tapdı. İki qardaş otuz müridlə üz-üzə qaldı. Amansız döyüşdə Osman öldürüldü. Hacı Murad isə vuruşa-vuruşa aradan çıxdı, özünü pəncərədən atıb qaçdı.

      Hacı Murad Şamilə “yox” deyir

      Həmzətin öldürüldüyünü eşidən Xunzax camaatı ayağa qalxdı. Müridlərdən qaçan qaçdı, qaça bilməyənlərin hamısını qırdılar.

      Amma Hacı Murad tutduğu işin nəticəsini nəzərə almamışdı. O elə bilirdi ki, Həmzətin öldürülməsi ilə hər şey düzələcək. Həmzətin yerinə Şamil keçəndə çətin günlər başlandı. Aralarında ədavət olsa da, ikisi də ruslara qarşı idi. İlk addımı Şamil atdı, Hacı Muradın yanına adam göndərib təklifini çatdırdı:

      – Gəl birlikdə ruslara qarşı vuruşaq. Razı olmasan, Xunzaxın altını-üstünə çevirib özünü də öldürəcəyəm.

      Hacı Murad Şamilə belə xəbər göndərdi:

      – Nə sənin yanına gəlirəm, nə səni yanıma buraxıram.

      O, Şamilin yanına gedə bilməzdi, çünki qardaşı Osmanın da, Əbununsal xanın da qanı Şamilin üstündə idi. Şamilə qarşı mübarizə aparan Qafqaz canişini bundan istifadə etmək fikrinə düşdü. Axırda Şamilin düşmənini öz tərəfinə çəkə bildi. Hacı Murada zabit rütbəsi verib Avarıstana hakim təyin etdi.

      Bir müddət sonra Hacı Murad ruslara inanmaqda yanıldığını başa düşdü. Canişin Avarıstana əvvəlcə Qazıqumuq xanı Məhəmməd Mirzəni, sonra da Əhməd xanı böyük təyin elədi. Beləliklə, Hacı Murad ruslara kin bəsləməyə başladı.

      Əhməd xanın əsiri

      Əhməd xanla Hacı Muradın arası başqa bir məsələ üstündə də dəymişdi. O, xanın qızı Səltənəti oğluna istəyirdi, ancaq qızı vermədilər. Əhməd xan da bunun günahını Hacı Muradda gördü. Nökərlərini göndərdi ki, əlaltından Hacı Muradın başını əksinlər. Amma nökərlər tapşırılan işi yerinə yetirməyə fürsət tapmadılar. Belə olanda Əhməd xan ruslara Hacı Muraddan şikayət elədi ki, guya o, avarları rus əsgərlərinə odun verməyə qoymur, üstəlik də, başına çalma qoyur, deməli, Şamilə satılıb. Amma rus generalı deyilənlərə inanmadı. Tapşırdı ki, Hacı Murada toxunmasınlar. Çünki onun Şamilin tərəfinə keçməsi ruslara sərf eləmirdi.

      General Tiflisə gedən kimi Əhməd xanın əlinə girəvə düşdü. O, bir bölük əsgərlə qəfil hücum çəkib Hacı Muradı tutdu. Onun əl-qolunu zəncirləyib topun təkərinə bağladılar, altı gün-altı gecə beləcə saxladılar. Yeddinci gün Hacı Muradı açıb Temirxan-Şuraya apardılar. Onu qırx əsgər aparırdı, hamısının da əlində dolu tüfəng vardı. Hacı Muradın qolları bağlı idi, əsgərlərə əmr verilmişdi ki, dustaq qaçmaq istəsə, vursunlar.

      Hacı Murad bütün bunları bilirdi. Amma ilk fürsətdəcə qaçmaq fikrində idi. Yol Maksah aulunun yanından keçirdi. Cığır dar idi, sağ tərəfdə dərin bir uçurum vardı. Hacı Murad fürsət tapıb uçuruma yaxınlaşdı. Əsgər ona mane olmağa çalışsa da,

Скачать книгу