LITMIR.BIZ

Скачать книгу

белән безнең очрашу вакытында бу Җәүдәт Шамбазов турында да сүз булган иде. Рушат абый аның белән төшкән фоторәсемен дә бүләк итте.

      Җәүдәт Шамбазов 1913 елда Татарстанның элекке Ширәмәт районы Каенлы авылында туган. Сугышка алынгач, 1941 елда немецларга әсирлеккә эләгә. 1942 елның ноябрендә «Идел-Урал» легионына китерелә. Легионның үзешчән сәнгатендә катнаша, шигырьләр укый, спектакльләрдә көлкеле рольләр уйный. Ул мулла малае була, шуңа күрә бераздан батальон мулласы итеп билгеләнә. Соңыннан «Идел-Урал» газетасында әдәби хезмәткәр итеп куела. Асылда, рәссам, фотоларга ретушь ясаучы, иллюстрацияләр эшләүче була. Үзенең сөйләвенә караганда, Муса Җәлил белән Польшадагы Демблин лагеренда таныша. Муса аңа сәхнәдән уку өчен көлкеле шигырьләрен бирә. Ул яшерен оешма әгъзасы булмый, әмма легионның патриотик тәрбия эшләрендә катнаша. Сүзләре белән генә түгел, рәсемнәре белән дә легиончылар күңеленә өмет орлыклары салырга омтыла. Хәмиев дигән рәссам белән алар үз сурәтләреннән күргәзмә оештыралар. Рәсемнәренең берсе «Ул сине көтә» дип атала. Анда кое янында басып торган сагышлы татар кызы сурәтләнә. Соңыннан бу картинаны лагерь капкасы янына бастырып куялар.

      Сугыш бетәргә бер ел чамасы калгач, аны аз белемле һәм иҗат кешесе түгел дип, «Идел-Урал» редакциясеннән чыгаралар һәм бер немец баеның утарына хезмәтче итеп җибәрәләр. Шуңа күрә ул Муса Җәлил һәм аның иптәшләре, легиондагы хәлләр турында төгәл генә берни дә белми, үзенә килеп җиткән имеш-мимешләр буенча гына фикер йөртә. Менә шушы хәл аркасында ул, мөгаен, иминлек органнарына Муса Җәлил исән, кайдадыр яшерен тормыш алып бара дигән аңлатма биргәндер.

      1946 елда Шамбазовны Ватанга хыянәте өчен 25 елга хөкем итәләр. 1956 елда, амнистиягә эләгеп, иреккә чыга. Кырым өлкәсе Саки бистәсенә барып урнаша. Бу якларда яшәүче легиончылар белән аралаша. Рушат Хисаметдинов янында да еш була.

      Сугыштан соңгы чорда Муса Җәлил һәм аның көрәштәшләренең батырларча һәлак булуы турында да хәбәрләр була. Татарстанның танылган язучылары Гази Кашшаф, Шәйхи Маннур һәм башкалар мөстәкыйль эзләнүләр дә алып баралар. Алар КПССның Татарстан өлкә комитетына, Дәүләт иминлеге министрлыгының шушы республика бүлегенә күп мәртәбәләр мөрәҗәгать итәләр.

      Үз чиратында өлкә комитетның беренче секретаре Зиннәт Моратов Мәскәүдәге югары оешмаларга күп мәртәбәләр мөрәҗәгать итә.

      Әмма СССР Дәүләт иминлеге министрлыгында әлеге мәсьәләне хәл итәргә бик ашыгып тормыйлар.

      «Халык дошманнарын табарга, аларга тиешле җәзасын бирергә!» дигән таләп өстенлек итә. Алай гына да түгел, вакыйгалар әле хәтта куерып та китә.

      Казанга 1948 елның 7 сентябрендә Дәүләт иминлеге министрлыгының Германиядәге вәкиле «Җәлилов 1945 елда Германиянең көнбатыш ягына чыккан» дигән хәбәр җибәрә. Бу «яңалык»ны КПССның Татарстан өлкә комитетына җиткерәләр. Өлкә комитеты секретарьлары Зиннәт Моратов белән Салихҗан Батыевка бу очракта, тешләрен кысып: «Киләчәк безнең хаклыкны күрсәтер», – диюдән башка чара калмый.

      Бераздан Татарстан МГБсы җитәкчеләренең берсе

Скачать книгу