Pan Wołodyjowski - Henryk Sienkiewicz

Скачать книгу

      100

      wraży (daw.) — obcy.

      101

      hajduczek — zdr. od hajduk: członek piechoty polsko-węgierskiej, formacji wojsk Rzeczypospolitej, zorganizowanej jeszcze w w XVI w. przez Stefana Batorego; hajducy stanowili gwardię przyboczną władców Polski i hetmanów Rzeczypospolitej, później potocznie nazywano tak piechurów również w nadwornych wojskach polskich magnatów.

      102

      Joannes Casimirus (łac.) — Jan Kazimierz.

      103

      comparationes (łac.) — porównania.

      104

      pawęż a. pawęża — tarcza drewniana, czworokątna, wysoka, sięgająca niekiedy od ziemi do ramion żołnierza; używana przez jazdę, a następnie również piechotę.

      105

      parantela (z łac. parens, parentis: rodzic płci męskiej lub żeńskiej, przodek) — pokrewieństwo, powinowactwo, zwł. ze znanym rodem; wyraz najczęściej używany w lm: parantele.

      106

      szturmak — tu: broń palna z rozszerzoną u wylotu lufą używana w XVII i XVIII w. w Europie.

      107

      hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur. hajdamak: napadać, grabić) — zawadiaka, hultaj, łobuz; Kozak; powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w.

      108

      guldynka — rodzaj broni myśliwskiej, strzelba kulowa, gwintowana używana w XVII i XVIII w.

      109

      imainować a. imaginować (z łac. imaginare) — wyobrażać sobie.

      110

      kułak — pięść; tu: cios pięścią.

      111

      ile że — jako że, ponieważ.

      112

      szermierzów — dziś popr.: szermierzy.

      113

      władnie — dziś popr.: włada.

      114

      eksperiencja (z łac.) — doświadczenie.

      115

      chycić (gw.) — chwycić.

      116

      jubka a. jupka — ubiór charakterystyczny zwł. dla XVII–XVIII w.; kobiece okrycie wierzchnie; kaftanik na ciepłej podszewce, często podszyty futrem, rozkloszowany na plecach, z rękawami do łokcia.

      117

      nie zlazę (reg.) — dziś popr.: nie zlezę.

      118

      prospekt — tu: widok.

      119

      złożyć ręce w małdrzyk — złożyć dłonie na krzyż, wnętrzem do siebie.

      120

      ul na wyroju — ul podczas rozdzielenia roju na dwie części, z których jedna ma opuścić ul wraz z młodą królową i założyć ul nowy; rozdzielaniu się roju pszczół towarzyszy wzmożone brzęczenie pszczół i szum.

      121

      konfidować — zwierzać się.

      122

      mars — surowy wyraz twarzy; od imienia boga wojny w mit. rzym., Marsa.

      123

      infima (daw.) — najniższa klasa w szkołach polskich.

      124

      kania — duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych.

      125

      pardwa — średni ptak łowny z rodziny kurowatych.

      126

      ordyńcy — członkowie Ordy tatarskiej.

      127

      roście (starop. forma 3 os. lp) — rośnie.

      128

      barbarus (łac.) — barbarzyńca; przen.: człowiek nieokrzesany, niecywilizowany.

      129

      panis bene merentium (łac.) — dosł. chleb dobrze zasłużonych, przen. nagroda za dotychczasowe zasługi, owoce pracy.

      130

      kulbaka — rodzaj siodła o wysokich łękach (elementach z przodu i tyłu siodła), co ułatwiało jeźdźcowi walkę szablą, chroniąc go przed utratą równowagi i upadkiem.

      131

      poszóstna kareta — kareta zaprzężona w sześć koni.

      132

      zdużać (starop.) — dać radę, potrafić.

      133

      konsyderacja (z łac.) — rozważanie, rozmyślanie, refleksja.

Przypisy

1

mitręga — strata, marnowanie czasu, utrudnienie.

2

księżna Jeremiowa Wiśniowiecka — postać hist., Gryzelda Konstancja, zd. Zamoyska, w 1639 r. poślubiła Jeremiego Wiśniowieckiego.

3

siła (przestarz.) — dużo.

4

sława jego imieniowi — dziś popr.: sława jego imienia.

5

gumno (przestarz.) — stodoła; klepisko, czyli plac w stodole z twardo ubitej ziemi; a. podwórze w gospodarstwie wraz z budynkami gospodarskimi.

6

letnik — tu: altana.

7

krotofilny a. krotochwilny

Скачать книгу