ТОП просматриваемых книг сайта:
Учуутал. Аайа
Читать онлайн.
Биир алааска тахсан кэллим. Алаас куулата барыта тиит, оттон соҕуруу өттө хатыҥ тыалаах эбит. Тураллар эбит ээ, дьуп-дьулугурас бэйэлээхтэр! Өссө тыа иһигэр ыраахха диэри киирэн бара тураллар, харах ыларын тухары биир кэм сардаҥарыы! Ким да тыыта илик чараҥа, төһө баҕарар туоһу ылыахха сөп. Моойто да мин үөрбүппүн биллэ, эккэлээн бөҕө буолла. Туостара эчи ырааһын, маҥанын. Быһыччабын ылан, ортоку турар улахан хатыҥҥа батары саайдым.
– Айакка! – диир саҥа иһилиннэ. Тулабын көрүммүтүм ким да суох. Быһахпын аллара тартым. Хаһыы өссө улаатан иһилиннэ: – Бэйи эрэ, бу туох чолоҕоро кэлэн уһуктанна?
Соһуйаммын быһыччабын сулбу тардан ыллым, туоһу бааһырдыбыт сирбиттэн харах уутун курдук, дьэҥкир симэһин бычалыйан таҕыста. Сирэйбин сытыы тыал быһа оҕуста уонна: «Бу урааҥхай сиэтэҕин!» – диэн саҥа иһилиннэ. Кыйаханыах санаам кэллэ. Ким саһан олорон дьээбэлэнэрий? Митээсэптэр эмиэ туостааччылар, кинилэр сырыттахтара дуу? Бээ, сэгэрдэр, хара тыа барыбыт баайбыт. Тулабын көрбүтүм уу чуумпу, ким да суох, ытым оол алаас ортотун диэки ирбинньиктэнэ сылдьар, саһан олорор киһи баара буоллар билэн, үрүө этэ буоллаҕа. Син туостаан ахан кэлбитим да, манныкка түбэһэ илигим. Били этэр иччилэрэ дуу, абааһылара дуу сырыттаҕа диэн куттанным.
– Хайыы, куттанан кубарыйан хаалла дуу, сордоох чычаас да эрээри… – диэн саҥа иһилиннэ.
– Кэм урааҥхай оҕото буоллаҕа, – диэтэ иккис.
От-мас иччилэрин, бэйэлэрэ этэллэринэн, эрэкэ-дьэрэкэ оҕолору кытары бастакы билсиим итинник этэ. Киһи хараҕар көстүбэттэр, саҥалара эрэ иһиллэр. Кэпсииллэринэн, кыһын чараҥ иһигэр халыҥ хаар анныгар утуйар үһүлэр. Саас, хаар эрэ бардар, оонньоотохторуна, от-мас тыллар-көҕөрөр, мэнигилээтэхтэринэ кыра тыал түһэр эбит. Мин кинилэри кытары кэпсэтэн, күммүн биллэрбэккэ аһардым. Бу сурукпун кинилэр тиксэриэх буоллулар, аадырыстаммыт киһитин хайдах булалларын эппэттэр, күлсэн эрэ сыһыгыраһаллар, ол аайы кыра тыал сиккиэрэн ылар. Кырдьык, баҕар, тиксэриэхтэрэ. Ийэбэр эмиэ суруйдум, урут оттообут өтөхпөр сылдьа түһүөм диэтим, эрэкэлэр-дьэрэкэлэр тустарынан тугу да ахтыбатым. «Бырахтараары гыммыт» диэхтиэ турдаҕа.
Чэ бакаа. Эҕэрдэни кытары, Айсен
Бэс ыйын 12 күнэ
Үтүө күнүнэн, күндү доҕорум!
Айылҕа дьиктитэ диэн сүдү даҕаны! Эрэкэ-дьэрэкэ оҕолор тулалаан турар эйгэҕэ, окко-маска, үүнээйигэ сыһыаннааҕы барытын билэллэр. Үүнэн турар оту-маһы таһынан, көтөр кынаттааҕы, хамсыыр харамайы кытары эмиэ сибээстээх, алдьаммыты оҥорор, ыалдьыбыты эмтиир эбиттэр. Били хатыҥым бааһын оһордон кэбистилэр, барбах кыра суол эрэ хаалла, ол да сүтүө үһү. Икки атахтар төрүт баһа суох бардыгыт, от-мас бөҕөтүн алдьата сатаан баран, аны уотунан куйахалыыгыт дииллэр. Тыаҕа уот турдаҕына, ардаҕы аҕалан умуруорар эбиттэр, арай, улахан уоту кыайбаттар үһү.
Бу