Kırgız Şiirinde Akan Su - Mustafa Kundakçı

Скачать книгу

var mı o tarafta?

      Sevabın hepsi cennette

      Şeriat yolunu anlatamadan

      Kalmak istemem üzüntüde

(Akmataliyev, 2012: 231)

      Esenaman yanındakilerin de ısrarları ile Acıbay Molla’ya o günün din adamlarının durumunu da gözler önüne seren bir cevap verir:

      Top cıyılıp ıy çıksa

      Tolup ketet moldolor

      Torgoy bolup lepildep

      Konup ketet moldolor

      Aytkandarın çın bolso

      Akıretke barganda

      Aziz başın kor bolor

      Kalabalık toplanıp, haykırış çıksa

      Dolar taşar mollalar

      İbibik kuşu olup acele ile

      Konar gider mollalar

      Dediklerin gerçek ise

      Ahirete gittiğinde

      Aziz başın hor olur

      (…)

      Koşular bolson tayıpka

      Koconun üyü şayıkta

      Kara ookat üçün sen dagı

      Kalarsın katuu ayıpka

      Calgandı cakşı bilesin

      Cardamın tiybeyt mayıpka

      Senin üyün meçitte

      Zeketin kalat keçikpe

      Birleşecek isen taifeye

      Hocanın evi şeyhte

      Haram yemek için sen de

      Kalacaksın ağır suçlamada

      Yalanı iyi bilirsin

      Yardımın dokunmaz engelliye

      Senin evin camidedir

      Zekâtın kalır gecikme.

(Akmataliyev, 2012: 232)

      Şairin özellikle övgü ve yergi şiirlerindeki hüneri, dönemin yöneticileri kadar din adamlarına karşı yazdığı bu tür tenkit şiirlerinde de dikkati çeker. Esenaman; Acıbay Molla’nın söyledikleri ile yaptıklarının birbirini tutmadığını, yalancı ve menfaatçi olduğunu, din anlayışının şekilden ibaret kaldığını söylediği şiirinin sonunda sözü onu herkesin içinde kovmaya kadar vardırır:

      Bey daaratı tozoku

      Karam emey emine?

      Elden aldap alganın

      Aram emey emine?

      Kuuçundaba emi sen

      Küp tüşündün kebime

      Eçki soyso et ceysin

      Eki söz menen epteysin

      Tarpka kongon coruday

      Taş keltekke alsa ketpeysin

      Oylono berbey oydolo

      Otura berbey corgolo

       Abdestsiz cehennemlik

       Haram değil de nedir?

       Halkı dolandırıp aldığın

       Haram değil de nedir?

       Zavallı görünme şimdi sen

       İyi anladın sözümü

       Keçi kesse, et yersin

       İki sözün ile halledersin

       Leşe konan kuzgun gibi

       Taşlasa da gitmezsin

       Fazla düşünmeden kıpırda

       Fazla oturmadan yorgala

      Koltugunda şaytan bar

      Konogun taap korgolo

      Kılçıldaba kalp ele

      Kana ordunan tur moldo

       Koltuğunda şeytan var

       Misafirini bulup koru

       Titreme yalandan

       Hadi yerinden kalk molla

(Akmataliyev, 2012: 232)

      Araştırmalara göre birçok türde ve farklı muhtevada şiirler söyleyen fakat çoğu şiiri bugüne ulaşamayan Esenaman, destan söyleme geleneğinde de hünerli bir şairdir. Destanları hafızası ve hayal gücü sayesinde ustaca anlatan Esenaman’ın doğaçlama şiir söylemedeki ustalığı özellikle bu türde oldukça dikkati çeker. Onun icrasını gerçekleştirdiği ‘Manas’, ‘Semetey’, Kococaş’, ‘Olcobay’ ve ‘Kişimcan’ destanları bugüne kadar kimi şairler tarafından taşınır. Esenaman’la ilgili olarak dönemin meşhur şairi Arstanbek şiirinde:

      Esenaman eski ırçı

      Elge cakkan keski ırçı

      Comoktun bolcu moldosu

      Aytıştın bolçu corgosu

      Nuska sözgö nar ele

      Aytkanınday bar ele

      Kızıl tili kurç ele

      Irçılardın murçu ele

       Esenaman eski şair,

       Halkın hoşlandığı bilge şair,

       Destanın idi mollası

       Atışmanın idi yorgası.

       Nasihat söze nar idi

       Dedikleri kadar var idi

       Kızıl dili (söz ustası) keskin idi

       Şairlerin ateşi (tesirli sözü) idi

(Kebekova, 1994: 133)

      Çarlık dönemi ve daha sonraki dönemlerde Kırgız şairleri arasında işlenmesi gelenek hâline gelen konulardan biri olan ‘akan su’ konusu birçok şair için bir metafor olarak kullanılır. Şairin birikimine, eğitimine, dünya görüşüne ve şahsî yeteneğine göre hacmi, derinliği, anlam yükü ve kelime hazinesi değişen ‘akan su’ konusu şairlerin hayat, insan, geçmiş ve gelecek gibi genel başlıklarda düşüncelerini şiirle ifade etmenin bir aracı olur.

      Dönemin ‘akan su’ konulu şiirler söyleyen şairlerinden biri de Esenaman’dır. Esenaman’ın ‘akan su’ konulu şiiri, diğer şiirlerine benzer bir biçimde şairin hareketli hayatı, derleme sürecindeki zorluk ve aksaklıklar sebebiyle parçalı bir anlatım özelliği gösterir. Daha çok dinî bilgilerin yer aldığı ‘Akkan Suu Bayanı’ şiirinde suyun tabiata etkisi, onu yeşil, güzel hâle getirişi işlenir. Bu şiirde; insan, hayvan ve bitki gibi bütün canlı unsurların var olmasında ve varlığını sürdürmesinde suyun hayatî etkisi üzerinde durulur. Ayrıca bu şiir Esenaman’ın şairlikteki mahareti konusunda da ciddî ipuçları vermektedir (Akmataliyev, 2012: 233).

      ‘Akkan Suu Bayanı’ Şiiri

      Akındın eşit camagın

      Aytalık suunun adalın

      Adal emez pendege

      Tiygize cürgön calalın

      Eşitseñ akın camagın

      Emi aytam suunun adalın

      Ak car ıldıy kuyulup

      Agıp

Скачать книгу