ТОП просматриваемых книг сайта:
Ben-Hur. Lew Wallace
Читать онлайн.Название Ben-Hur
Год выпуска 0
isbn 978-605-121-953-0
Автор произведения Lew Wallace
Издательство Elips Kitap
Otobiyografinin de anlattığı gibi, yazarlık Ben-Hur’un yaratıcısı Lew Wallace’ın ne ilk ne de başlıca mesleğidir; ama yazarın deneyimleri ve aktif yaşamının ayrıntıları hemen bu romanı akla getirir. 1827’de varlıklı bir ailede doğmuş, Indiana’nın Midwestern eyaletinde büyümüştür. Lew dokuz yaşındayken babası vali seçilmiştir. Çok kereler okuldan kaçsa da, genç Lew Wallace eyaletin başkentinde oturmanın avantajlarından yararlanıp sık sık kütüphaneye gitmiştir. Bir yeni yetmeyken eyalet kayıtlarının kopyalarını çıkararak cep harçlığını kazanmıştır. 1845 yılında Meksika ile savaş ilan edildiğinde, Wallace’ın romantik serüvenciliği su yüzüne çıkmıştır. Prescott’un Meksika’nın Fethi kitabından aldığı ilhamla kendisinin de teğmeni olduğu askerî bir birlik oluşturdu. Birlik, Indiana Piyade Bölüğü’ne bağlandı ve Wallace hiçbir yara almadan bir çatışmaya katıldı. Dönünce, edebî merakı ve biraz şiir yeteneği olan Susan Elston ile tanışıp evlendi. Kendi çabasıyla, Susan Wallace, Susan Arnold ve Susan Elston adları altında kendi şiirlerden birkaç seçki yayınlatarak ticari başarı kazandı, günlük kullanıma “küçük ayakların patırtısı” diye bir ifade kattı. Lew Wallace eşinin sonraları kendi yazıları üzerinde etkisi olduğunu kabul etmiştir. Eşinin doğduğu yer olan Indiana, Crawfordsville’e taşınıp hukuk okumuş, Indiana Barosu’na kabul edilmiş, demokrat olarak politikaya girmiş ve Indiana Senatosu’na seçilmiştir. Bir milis şirketi kurup yönetmiş ve 1861’de güney eyaletleri birliğe karşı ayaklandığında yardıma çağrılan ilk şirketlerden biri olmuştur.
Lew Wallace’ın liderliği, birliklerine olan ilgisi, zekâsı, stratejik planlaması, cesareti ve öngörüsünün Birlik Ordusu’nda subaylığa terfisinde katkısı olmuştur. Albay olarak hizmete başlayıp generalliğe ve kolordu komutanlığına yükselmiştir. Onun generalliği hem Cincinnati, Ohio hem de federal başkent Washington’u konfederasyon güçleri tarafından ele geçirilmekten kurtarmakla ünlüdür. Konfederasyon Ordusu’nun sayıca çok olduğu daha sonraki bir çatışmadan oyalama muharebesi yürüterek Kolombiya’nın kurtarılmasını sağlamıştır. İsyan sona erince Wallace, Abraham Lincoln suikastına karışan suikastçıların yargılandığı mahkemede görev almış ve 13.700 birlik tutsağının hastalık, açlık ve ihmalden öldüğü konfederasyonun Andersonville Hapishanesi’nin Komutanı olan Henry Wirtz’in mahkemesine başkanlık etmiştir. Altıncı kitabın ilk iki bölümünde anlatılan, Yahuda’nın (adı belirtilmeyen) annesi ve kız kardeşi Tirzah’ın Antonia Kulesi’nde gördükleri işkence hikâyesinin onun bu deneyiminden alınmış olması muhtemeldir.
Sonra Wallace Meksika’da, Başkan Benito Juarez’i desteklemek üzere bir paralı asker ordusu kurup yönetmiş, 1868’de avukatlık yapmak, siyasi partisini değiştirmek ve başarısız da olsa ABD Meclisine adaylığı koymak üzere Crawfordsville’e dönmüştür. Yaklaşık aynı dönemde roman yazmaya başlamıştır. Prescott’u okumasından, kendi Meksika Savaşı deneyimlerinden ve İsyan sonrası Meksika’ya gidişinden doğan bir Meksika fethi hikâyesi olan The Fair God adlı romanı 1873 yılında yayınlanmış ve geniş çapta övgü almıştır. Indiana’daki evinde Magilerin yolculuğu ve İsa’nın çocukluk yılları üzerine ikinci romanına başlamıştır. Wallace, İsa’nın çocukluğunu ve gençliğini kurgulayamayacağını ve İncil’de belirtilenlerin ötesine geçemediğini anlamıştır. İsa’nın, kimliği ve eylem gücü kutsal kitap metinlerince uzlaşılmamış bir aracı karakter vasıtasıyla incelenip tanımlanması gerektiğini fark etmiştir. Wallace yeni romanına Ben-Hur adını vermiş, ama yazım sürecinde olan bu çalışmadan “Yahudi romanı” olarak söz etmiştir. Aşağı yukarı aynı dönemde adını İmparator Commodus’tan (MS 161-92) alan bir toga oyun yazmaya girişmiştir. Bu trajedi, kurgusal bir köle isyanını ve sonrasında bir kadın karakterin (İras’ı çağrıştıran) ihanetini ve deli bir imparator tarafından bastırılmasını sahneye uyarlamıştır. Amerikalı bir aktör ve yönetmen olan Lawrence Barrett bu oyunu sahneye koymayı reddetmiş ve sonraları oyun Wallace’ın yayınlanan daha önemsiz eserleri arasında yer almıştır.
1878’de Lew Wallace Başkan Rutherford Hayes tarafından New Mexico bölgesi valiliğine atanır. Onun ve Susan’ın yalnız, tehlikeli ve hizip dolu New Mexico bölgesi deneyimleri hiç kuşkusuz Ben-Hur’un içeriğini, dokusunu ve altında yatan ideolojik kapsamını etkilemiştir. Onları Crawfordsville’den bölgeye götüren demir yolu Güneydoğu Colorado’da son bulur, sonra Santa Fe’ye gitmek için atlı arabayla Sangre de Cristo dağları ve kuzey çölünden geçerek yolculuk yapmak gerekir. Bu seyahatin etkisini romanında da görürüz: Baltazar’ın deve sırtında, Magi dostlarıyla buluşmak için yaptığı yolculuk gibi. İspanyollar tarafından terk edilen başkente varınca Wallacelar, 1878-81 arasında, beyaz göçmen çiftlik sahiplerini Meksikalı-İspanyol yerlileriyle karşı karşıya getiren, Lincoln Bölge Savaşı adında bir kan davasının sürdüğünü görmüşlerdir. Çiftlik sahiplerinden biri, Wallace’ı kişisel olarak tehdit ettiği söylenen, haydut William “Billy the Kid” Bonney adında bir savaşçı tutmuştur. Bu tehlikeye ek olarak, her iki taraf da Guadalupe dağlarından inen Apaçilerin ölümcül saldırılarına maruz kalmışlardır. Wallace, çatışan grupları yatıştırmaya çalışarak ve cinayet suçluları haricindeki insanlar için genel af düzenlemesi yaparak kan davalarını sona erdirmeye girişmiştir. Bütün kültürlere olan saygısı ve samimi hayranlığı ve bir başka ayaklanmayı bastırma arzusu valiliğinin ayırt edici özelliği olmuş, bu nitelikler ve dilekler, kasıtlı bir muğlaklık vererek Ben-Hur’da yer almıştır. New Mexico toprakları çöllerin, dağların ve vadilerin kaynaştığı bir yerdir. Gelen beyaz Anglo, Meksikalı, İspanyol ve Amerikan yerlisi etnik karışımı Doğu ve Akdeniz dünyasının birçok kültürüne dönüştürülmüştür: Romalılar, Yahudiler, Suriyeli Araplar, Mısırlılar ve Yunanlılar. Ben-Hur’un Yahudiye Çölü ortamı Kutsal Topraklar ve New Mexico, Roma işgalindeki Kudüs ve Sante Fe’dir. Roma aynı zamanda hem Roma ve genişleyen imparatorluk hem de Vali Lew Wallace’ın askerî birlik taleplerine kaygısızlıkla cevap veren ve onu çatışmayı bitirmek için çözüm bulmaya zorlayan Washington’uyla Amerika’dır. Wallace Gratus ve Pontius Pilate’ın valilik makamlarını işgal edip geçici hizipler arasında yargılama, mahkûm etme, barışı sağlayıp devam ettirme çalışmalarını gerçekleştirir.
Ben-Hur diğer çağdaş konuları da kapsamaktadır. “Kadın Sorunu” ve yeni başlayan “Yeni Kadın” kavramları Wallace’ın zihnini meşgul etmektedir. Eserinde aykırı kadın karakterlere yer vermiştir: Ciddi, itaatkâr, sorumluluk sahibi, içten Esther ve alaycı, nükteli, inatçı, hesapçı İras, anne, Tirzah ve Amrah’ın daha önemsiz rolleri görüşlerinin kısmi ifadesidir. Ek olarak, Wallace’ın “Kötü Etki” olarak adlandırdığı Yedinci Kitap’ın dördüncü bölümünde İras’ın Yahuda’nın dikkatini dağıtmak için anlattığı “Güzel Dünyaya Nasıl Geldi” hikâyesi de vardır. Wallace, hiç de misafirperver olmayan New Mexico bölgesinden ayrılıp Crawfordsville’deki evlerine dönen Susan’a, içinde bulunduğu ortamıyla beraber kinayeli hikâyesinin “Kadın Sorunu”na karşı sert yanıtını ifade ettiğini yazmıştır. Bu belki de Lew Wallace’ın “Kadın Sorunu” konusundaki son resmî sözü olabilir, ama davranışları her ne kadar şaşırtıcı ve küstah olsa da İras’tan bütünüyle hoşlanmadığını kabul etmek zordur. Esther neredeyse cazibeli olamayacak kadar iyi, hoşsohbet olamayacak kadar da sıkıcı biridir. Esther bir müzik sever değilken İras öyledir ve müzik Wallace’ın yaşamının en büyük keyiflerinden biridir.
Ben-Hur