Илоҳийнома - Шайх Фаридуддин Аттор

Скачать книгу

этилишича, Жалолиддин Румий тахминан беш ёшларда экан, бир туш кўради. Тушида нуроний юзли бир қария унга олти новдали битта гул ҳадия этади. Бу тушни у отаси Муҳаммад Баҳоуддин Валадга айтганда, «Бу олти жилдлик бир китоб ёзишингга ишоратдир», дейди. Қизиғи шундаки, чолнинг ўзи ҳам Жалолиддинга «Олти бутоқли гулга етишгунингча мана буни мутолаа қилгил» дея бир китоб ҳам берган эди. Орадан маълум йиллар кечгач, Жалолиддин бутун оила аъзолари билан она диёрини тарк айлаб кетаётганда, ўша чол билан йўлда учрашиб, унинг қўлидан китобни ҳам олади. У – Шайх Фаридуддин Аттор, китоб эса унинг «Асрорнома»си эди.

      Атторнинг буюк Шахси ҳам, ижодиёти ҳам илҳом ва ибрат махзанидир. Унинг Шахси – асарларига, асарлари – шахсиятига эшик очади. Бу маърифат, ишқ, руҳоният, санъат «эшиги»дан фақат алоҳида қалам соҳиблари эмас, бутун бошли миллат ижодкорлари ичкарилай олганлиги ҳайратланарли, албатта.

      Дарвоқе, «Туркий халқлар мистикларига намуна бўлган илк асарлар Фаридуддин Аттор қаламига мансуб эди. Бу улуғ мутасаввуф «Панднома», «Илоҳийнома», «Мантиқ ут-тайр», «Тазкират ул-авлиё» каби китоблари билан ўша замонга қадар амалга оширилмаган … ирфоний тажриба назариясини яратишга киришиб, уни мазбут (мустаҳкам) дидактика ҳолига етказган эди. Худди шунинг учун ҳам илк турк мутаржимлари унинг асарлари таржимасига қўл урдилар» (Ҳ.З.Ўлкан, «Турк тафаккури тарихи», 202-бет).

4

      Форс, турк, рус, ўзбек тилида чиққан мақола, алоҳида китоб ва қомусларда Атторнинг таржимаи ҳоли, ижодий фаолияти ҳақида кўп ёзилиб, батафсил маълумотлар берилган. Аттор сермаҳсул ижодкор. У руҳни севган. Дин ва ахлоқнинг куч-қувватига суянган. Маърифат, ишқ ва бадиий ижод завқини ниҳоятда юксак қадрлаган. Кексайганида худди Нажмиддин Куброга ўхшаб у ҳам мўғул босқинининг қурбони бўлган. Алишер Навоий «Лисон ут-тайр» достонида Аттор асарларига шундай таъриф беради:

      Назму насридинки таҳрир айлабон,

      Ваҳдат асрорини тафсир айлабон…

      Чун «Мусибатнома»син айлаб баён,

      Юз мусибат нафсқа айлаб баён.

      Ҳар мусибатдин кўнгулга сур ўлуб,

      Ким кўнгул ул сурдин масрур ўлуб.

      Чун рақам айлаб «Илоҳийнома»ни,

      Ваҳийга айлаб муҳаррир хомани.

      Шарҳи асрори илоҳи айлабон,

      Халқ аро шарҳин камоҳи айлабон.

      Чун, ки «Уштурнома» айлаб ошкор,

      Нуктаси бухтиларин тортиб қатор.

      Неча минг бухти нечукким чархи дун,

      Дурри гавҳар ҳамлидин бори забун…

      Чун ғазал гулзорида мажмаъ тузуб,

      Булбул отин минг тараннум кўргузуб.

      Лекин ул ҳар бир тараннумдин аён,

      Сирри ваҳдат шарҳиға равшан баён.

      Чун рубоийдин бериб девонға зайн,

      Рубъи маскун ичра солиб шўру шайн.

      Олами маъни аро тақсимдин,

      Ҳар бири мухбир неча иқлимдин.

      Наср ила чун «Тазкира» мавжуд

Скачать книгу