ТОП просматриваемых книг сайта:
Мангу латофат: бадиалар. Иброҳим Ғафуров
Читать онлайн.Название Мангу латофат: бадиалар
Год выпуска 0
isbn 978-9943-8593-8-8
Автор произведения Иброҳим Ғафуров
Издательство Yangi asr avlodi
Мунаввар Қори каби Беҳбудий ҳам миллат учун нажот қидиради. Унинг кўзи обод ва фаровон Европага тушади. Европанинг тараққиёт омиллари устида мунтазам фикр юритади. Европа илм, техника ва қонунларга қаттиқ риоя орқали шунчалар катта тараққиёт йўлига чиққанлигини қайд этади:
«50 сана муқаддамги замонда биз, туркистонликлар, якка ва танҳо яшаб, бошқалар ила муомала ва муносабатимиз йўқ эди. Энди замон ўзгариб, бошқа миллатлар илан махлут бўлдик. Шариат ва ўз урфимиз устига қонун ва Оврупо одатига итоат қилмоққа мажбурмиз».
Миллатпарварлар ҳеч қачон ажралиб, ўз қобиғига ўралиб яшаш фикрини тарғиб қилган ва ҳатто буни хаёлларига ҳам келтирган эмаслар. Аммо кейинги даврларнинг тарихчилари уларни «ажратиб олиш», «ўз қобиғига ўралиб яшаш»ни кўзлаганлик ва зўр бериб тарғиб этганликда айбладилар ва шу асосда уларни «миллатчи» деб атадилар, шу тамғани ўйлаб топдилар ва шу тамғани уларга узоқ муддат ёпиштириб келдилар. Энди маълум бўлдики, уларга қўйилган барча айблар мустамлакачилик сиёсатидан келиб чиқар ва мустамлакачиликни сақлашни кўзда тутарди.
Беҳбудий Европа томон қадам ташлаш тарафдори. Ўз урф-одатларига бурканиб яшашга тамомила қарши:
«Замони собиқда фақат шариат билмак кифоя этарди. Энди қонун ва закунни билмоқ ҳам лозимдир…»
Бизнингча, «қонун» ва «закун» бир нарса. Лекин Беҳбудий бу тушунчаларни фарқлайди ва ёнма-ён ишлатади. Бу ўзбекча уй билан европача «дом»ни фарқлайдиган бўлганимиз каби шариат қонунлари билан европача дунёвий қонунларни фарқлаб, «закун» дейди. Маърифатчилар миллатни мана шундай ҳам янги, ҳам анъанавий қонунлар руҳида тарбиялашга алоҳида эътибор бериб қарайдилар. Одамнинг қандайлиги унинг қонунларга қандай муносабатда эканлигидан билинади. Қонунлар миллатни интизомли ва якнафас қилади.
Лекин қонун доирасида яшайдиган миллат бўлмоқ учун аввал уларни яратиш, уларни ўзлаштириш, яъни қонунлар билан маърифатли бўлиш эҳтиёжи туради миллат олдида. Беҳбудий қонун асосида ижтимоий ҳаётда европача усул-идорага устуворлик беради.
Замонавий дорилфунунларда ўқиган, «замон факиҳи» бўлиб етишган одамлар, – деб давом этади муфти ҳазратлари, «Суд маҳкамаларида, давлат доираларинда кириб, ҳар бир ҳуқуқшунос ўз муваккили ва ўз миллати ва ўз ватани ва ўз давлатининг нафига суйлашур, мудофаа қилур…»
Беҳбудий наздида ўзни англаш – ўз ҳуқуқларини англаш ва ҳуқуқ тарбиясидан бошланади. Шунинг учун заршунос, қадршунос адиб келтирилган парчада «ўз» сўзига алоҳида урғу беради. Қонунларга риояни ўзликни англаш, билиш билан боғлайди. Маърифатчилар ўзликни англашни миллий тарбияда жуда юқори ўринга қўядилар. «Ўз миллати, ўз ватани, ўз давлати» – мана шулар шахсни шахс қилади, шахсни мана шулар миллатнинг бир ориф парчасига айлантиради. Ва мана шулар миллатга – миллат унвонини беради.
Ҳуқуқларни