LITMIR.BIZ

Скачать книгу

      ŞEYTAN

      «Mənsə sizə deyirəm, o kəs ki qadına tamah salır, ona ehtirasla baxır, o adam artıq öz qəlbnndə zinakarlıq etmiş olur.

      I

      Yevgeni İrtenevi parlaq karyera gözləyirdi. Bunun üçün əsas çoxdu. Gözəl ailə tərbiyəsi görmüşdü, Peterburq universitetinin hüquq fakültəsində kursu əla başa vurmuşdu, bu yaxınlarda vəfat eləmiş atasının üzündən kübar cəmiyyətiylə yaxşı əlaqələri vardı və hətta nazirin özünün himayədarlığı ilə nazirlikdə işə başlamışdı. Var-dövləti də vardı, özü də böyük var-dövlət, amma bir balaca şübhəliydi. Anası ilə birlikdə xaricdə yaşayan və pulunu düşmən malı kimi xərcləyən atası oğlanlarının hərəsinə – Yevgeniyə və kavalerqard alayında xidmət edən böyük oğlu Andreyə ildə altı min manat verirdi. Atası ancaq yaydan-yaya iki aylığına öz malikanəsinə gəlir, ondada təsərrüfatla məşğul olmurdu, hər şeyi də özü kimi təsərrüfata heç fikir verməyən, bu işdən cana doyan təsərrüfat müdirinin öhdəsinə buraxmış, ona etibar eləmişdi.

      Atasının ölümündən sonra qardaşlar mal-dövləti bölmək istəyəndə məlum oldu ki, borcları həddən artıqdır və əgər vəkilin sözünə qulaq asmalı olsalar, gərək nənələrinin yüz min manat dəyərində olan mülkünü əllərində saxlayıb, atadanqalma mal-mülkdən imtina eləyələr. Lakin malikanə qonşuları, atası ilə haqq-hesabı olan, yəni atasına borc verib veksel almış və Peterburqa da elə buna görə gəlmiş mülkədar deyirdi ki, borcların çox olmasına baxmayaraq, işləri sahmana salmaq və mülkün xeyli hissəsini əldə saxlamaq mümkündür. Bunun üçün meşəni və məndəcər yerlərin ayrı-ayrı hissələrini satmaq, ən gəlirli yerləri – dörd min desyatin qaratorpaq əkin sahəsi, şəkər zavodu və iki min desyatin çaybasar örüşləri olan Semyonovsk mülkünü saxlamaq kifayətdir, di gəl, işləri qaydaya salmaq, təsərrüfatı qaldırmaq, gəlirli eləmək üçün köçüb kənddə yaşamaq və ancaq bu işlə məşğul olmaq lazımdır.

      Və Yevgeni yazda (atası pəhriz günlərində ölmüşdü) kəndə gedib torpaqlarını gəzdi, qərara aldı ki, əsas mülkü saxlamaq üçün istefaya çıxıb, anası ilə birlikdə kəndə köçməli, təsərrüfatla məşğul olmalıdır. O qədər də arası olmayan qardaşı ilə belə razılaşdı: ya ildə dörd min manat, ya da birdəfəlik səksən min manat alıb öz payından imtina eləsin.

      Belə də elədi, anası ilə birlikdə kənddəki malikanəyə köçdü, böyük həvəs və ehtiyatla işə girişdi.

      Adətən belə fikirləşirlər ki, ancaq qocalar mühafizəkar olurlar, novatorlar isə – cavanlardır. Bu o qədər də ədalətli fikir deyil. Ən adi mühafizəkarlar – cavan oğlanlardır. Elə cavanlar ki, yaşamaq istəyirlər, amma necə yaşamaq barədə fikirləşmirlər, fikirləşməyə heç vaxtları da yoxdu və buna görə də əvvəllər mövcud olmuş yaşayış tərzini özləri üçün nümunə götürürlər.

      Yevgeni də belə elədi. Kəndə köçəndən sonra onun arzusu və idealı bu idi ki, pis təsərrüfatçı olan atasının yox, babasının vaxtında mövcud olan yaşayış formasını, yaşayış tərzini bərpa eləsin. Və indi evdə də, bağda da, təsərrüfatda da babasının dövründə mövcud olan ruhu diriltməyə – hər işi gen-bolluqla görməyə başladı. İstəyinə nail olmaq üçün çox iş görməliydi: borc verənlərin və bankların tələbini ödəmək və buna görə də torpaqların bir hissəsini satıb, ödənişlərin vaxtını uzatmaq, dörd min desyatin əkin yeri və şəkər zavodu olan Semyonovsk mülkündə təsərrüfatı icarədarların və muzdurların köməyilə canlandırmaq, pul əldə etmək lazım idi; gərək elə edəydi ki, evdə də, bağda da səliqə-sahman, tərəqqi gözə çarpaydı.

      İş çox idi, di gəl, Yevgeninin gücü də çox idi – həm fiziki, həm də mənəvi gücü. Onun iyirmi altı yaşı vardı. ortaboylu, möhkəm və əzələli, şən və diribaş qırmızıyanaq, buruqsaç oğlan idi. Fiziki cəhətdən yeganə naqisliyi uzağı yaxşı görməməsiydi ki, bu da öz günahıydı, lazım olmaya-olmaya öyrəşdirmişdi özünü çeşməyə və indi pensnesiz keçinə bilmirdi, pensne burnunun üstündə yer eləmiş, iz salmışdı. Fiziki cəhətdən beləydi, mənəvi simasına gəldikdə isə, Yevgenini yaxından tanıdıqca, adamın məhəbbəti artırdı ona. Anası onu elə qabaqlar da çox istəyirdi, indi, əri öləndən sonra isə qəlbinin bütün hərarətini, həm də bütün həyatını ona verməyə hazırdı. Lakin onu belə ürəkdən sevən təkcə anası deyildi. Gimnaziya və universitet yoldaşlarıda ürəkdən sevir və hörmət eləyirdilər ona. Ətrafındakı adamlara həmişə belə təsir bağışlayırdı. Onun dediklərinə inanmamaq olmazdı, belə açıq, namuslu sifəti, başlıcası isə namuslu gözləri olan adamın yalan danışa biləcəyinə, kimisə aldada biləcəyinə inanmaq mümkün deyildi.

      Ümumiyyətlə, şəxsiyyəti işlərində çox kömək eləyirdi ona. Başqalarına borc verməkdən boyun qaçıran kreditor ona inanırdı. Prikazçik, kəntxuda, mujik başqalarına pislik eləsə, çoxlarını aldatsa da, bu cür təmizqəlbli, sadə, mehriban adamla kəlmə kəsəndən sonra ona kələk gəlməyi unudardı.

      Mayın axırları idi. Yevgeni məndəcər torpaqlarını bir tacirə satmaq üçün şəhərdə işləri güclə sahmana salıb, həmin torpaqları girovluqdan çıxarmış və sövdələşdiyi tacirdən borc eləmişdi ki, avadanlığı təzələsin, yəni təzə atlar, öküzlər, araba-furqon alsın, başlıcası isə çox zəruri olan xutorun tikintisinə başlasın. İş sahmana düşürdü. Taxta-şalban gəlirdi, dülgərlər işə başlamışdılar, səksən araba ilə peyin daşınırdı, buna baxmayaraq hər şey bircə tükdən asılı vəziyyətdəydi.

      II

      Başının bu qayğılara qarışdığı bir vaxtda çox mühüm olmasa da, hər halda Yevgenini incidən bir hadisə baş verdi. O, ömrünün cavan yaşlarındaydı, yəni bütün gənc, sağlam, subay kişilər kimi, o da cürbəcür qadınlarla vaxt keçirirdi. Pozğun, gəzəyən adam olmasa da, hər halda, özünün dediyi kimi, rahib də deyildi. Bu işlə ancaq, özünün dediyi kimi, fiziki sağlamlığını və ruhunun sərbəstliyini təmin edəcək dərəcədə məşğul olurdu, özü də bu məşğuliyyətə on altı yaşından başlamışdı. Və indiyə kimi hər şey salamatçılıqla, qurtarmışdı. Salamatçılıq deyəndə, yəni o, pozğunluğa alışmamış, heç bir qadına aludə olmamış və bircə dəfə də xəstəliyə tutulmamışdı. Əvvəllər Peterburqda bir dərzi qadınla yaxınlıq eləyirdi, o korlanandan sonra başqasını tapdı. Bu məsələ elə qaydaya salınmışdı ki, heç bir əzab-əziyyət çəkmirdi bu işdən yana.

      Amma kənddə yaşamağa başladığı bu ikinci ayda bilmirdi ki, başına nə çarə qılsın. Özündən asılı olmayan bu zorən pəhriz ona pis təsir eləməyə başlamışdı. Doğrudanmı bundan yana durub şəhərə getməlidir? Bir də ki, hara? Necə? Yevgeni İvanoviçi narahat eləyən bu idi və sağlamlıq üçün zəruri olduğuna inandığından buna doğrudan da ehtiyac duyurdu və ona elə gəlirdi ki, sərbəst deyil və iradəsi ziddinə olaraq qabağına çıxan hər bir cavan qadını, necə deyərlər, gözləriylə yeyirdi.

      Öz kəndində hər hansı bir qadınla və ya qızla gəzməyi yaxşı hərəkət saymırdı. Söhbətlərdən eşitmişdi ki, atası və babası da bu məsələdə o vaxtların mülkədarlarından fərqlənir, öz evlərində təhkimli qadınlarla heç vaxt oturub-durmurdular və buna görə Yevgeni də onların yolu ilə getməyi qərara almışdı; lakin sonra getdikcə əl-qolunun daha çox bağlandığını hiss elədi, bu balaca yerdə başına nələr gələcəyini dəhşətlə fikirləşdi və öz-özünə dedi ki, kənddəki qadınlar daha təhkimli deyillər və buna görə də oturub-durmaq olar onlarla. Di gəl, gərək elə eləyəsən ki, heç kim bilməsin, özü də gəzəyən adamlar kimi ağını çıxartmaq olmaz, ancaq sağlamlıq naminə nə qədər lazımsa, o qədər eləmək olar. Və bu qərara gələndən sonra narahatlığı daha da artdı; kəndxudayla, mujiklərlə, xarratla danışanda istər-istəməz söhbəti qadınların üstünə gətirir, qadınlar haqda danışanda isə söhbəti uzatmağa çalışırdı. Qadınlara isə getdikcə daha çox baxırdı.

      Lakin

Скачать книгу