LITMIR.BIZ

Скачать книгу

утыргач, Германиягә Моабит төрмәсенә, бер кешелек камерага озаталар. Айлар буена сорау алулар, кыйнаулар бара.

      1943–1944 елның кышында Берлинны бомбага тоту көчәя. Шул чагында әсирләрнең барысын да подвалдагы камераларга төшерәләр. Мондый чакларда һәркем үз якташын, милләттәшен эзли. Беркөнне Шәрипов шул подвалга төшкәч, «Татарлар бармы?» дигән тавыш ишетә. Сораучы Муса Җәлил булып чыга. Алар сөйләшеп китәләр. Муса аны бирешмәскә үгетли: «Без барлык гаепне үз өстебезгә алабыз. Ә сине чыгарырга тиешләр», – ди ул. Шунда Җәлил Габбас Шәриповтан шигырьләр язылган блокнотын төрмәдән алып чыгуын үтенә. Габбас риза була. Озакламый аны төрмәдән чыгаралар. Чөнки ул хезмәт иткән батальонда яшерен оешмада торучы Габбас Кадермәев исемле легиончы була. Фашистлар Габбас исеме буенча Кадермәевне түгел, бутап, күп айлар буена Шәриповны төрмәдә җәзалауга дучар итәләр. Кадермәев исә партизаннарга кача. Немецлар Габбасның гаебе юк дип табалар. Һәм ул таш капчыктан исән котыла.

      Җәлил дәфтәрләрен Габбаска үз кулы белән бирми. Төрмәдә ниндидер гаепләр белән кулга алынган немецлар да була. Алар төрмә эчендә билгеле дәрәҗәдә ирекле рәвештә йөриләр, ашарга ташыйлар, бүлмәләрне җыештыралар. Теләүчеләргә газета-журналлар китерәләр. Әнә шул немецлар Габбаска бүген аны азат итәчәкләре һәм киемнәре эчендә «Ташенбух» булачагын да хәбәр итәләр. Муса, күз буяу өчен, шигырьләр дәфтәрчегенең тышына «Ташенбух», ягъни «Сүзлек» дип язган була.

      Габбасны канцеляриягә чакырып, азат ителүе турында әйтәләр. Киемнәрен бирәләр. Киеменең эчлеге астында Җәлил белән Алишның блокнотлары куелган була. Төрмәдән чыккач, Габбасны яңадан легионга кайтаралар. 1944 елның мартында ул башка легиончылар белән бергә конвой астында Франциянең Ле-Пюи шәһәренә китерелә. Анда ул Башкортстан егетләре Әмир Үтәшев һәм Нигъмәт Терегулов белән таныша. Аларга Моабит төрмәсендә Муса Җәлил белән очрашуы, төрмәдән аның шигырьләре язылган блокнотны алып чыгуы турында сөйли. Алар өчәүләп Мусаның шигырьләрен укыйлар, аның белән горурланалар, башка легиончыларга да укып күрсәтәләр. Блокнот артында Муса Җәлилнең үтенече әйтелгән була: «Кем гарәп хәрефләрен белә, шул, шигырьләрне укып, төгәллек белән күчереп язсын, туган җиргә алып кайтсын һәм Язучылар союзына бирсен».

      Нигъмәт Терегулов гарәп хәрефләрен яхшы белә. Ул шигырьләрне берничә блокнотка күчереп яза. Ә блокнотның оригиналын Ле-Пюида үзләре дуслашкан Барнау исемле француз гаиләсендә калдырып торалар.

      Немецлар тулысынча җиңелеп, бу илдән куылгач, Әмир Үтәшев блокнотны французлар гаиләсеннән ала. 1945 елның җәендә Париждагы совет миссиясе Ә. Үтәшевкә совет әсирләреннән төзелгән 352 нче батальонны озату эшен йөкли. 1945 елның 18 августында батальон, эшелонга төялеп, Ле-Пюидан чыгып китә.

      Германиянең Айзенах шәһәрендә Ә. Үтәшев батальонны совет командалыгына тапшыра. Аннары ул, шул командалык боерыгы буенча, Виттенберг шәһәренә китә. Анда совет офицерлары өчен махсус состав оеша.

      Шунда ул Ле-Пюидан элегрәк чыгып киткән, әле махсус состав килгәнен көтеп торган

Скачать книгу