ТОП просматриваемых книг сайта:
Байаҕантай буолаһа уонна улууһа (1639–1930). Николай Николаев
Читать онлайн.Название Байаҕантай буолаһа уонна улууһа (1639–1930)
Год выпуска 0
isbn
Автор произведения Николай Николаев
Издательство Айар
В. А. Туголуков предполагал, что эвенкийский род «баягир», вероятно, ведет свое начало от уже известного нам народа баегу (байырку), который был генетически связан с уйгурами. Мы склонны к мнению, что «баягир» образован с тунгусоманьчжурского «бэйэ» – человек, мужчина и суффикса -гир, характерного для родовых названий тунгусов. К этому следует добавить, что факт признания человеком (людьми) только своего ближайшего окружения, соплеменников, известен с древних времен и является общечеловеческой концепцией. Во всем мире множество этнических названий имеют в основе значение слова «человек».
Более обоснованным кажется мнение другого известного исследователя, подозревавшего в «сеоке баиги у камасинцев и баигул у чулымских татар потомков легендарных ба-и‐гу» (Грум-Грижимайло Г. Е. С. 250). Таким образом, баягантайские якуты ведут свое начало от тюркоязычных байегу, одного из крупных ответвлений знаменитых тогуз-уйгуров».
Военное дело якутов. – Якутск, 1995. – С. 24—25
Баайаҕа хантан үөскээбитэ
Н. Е. Винокуров-Урсун, поэт
Билигин итинник ааттаах нэһилиэк Таатта улууһугар баар. Үрэҕин аата эмиэ Баайаҕа. Баайаҕа Байаҕантай улууһун киинэ буола сылдьыбыта. Нэһилиэк уруккутун сырдатар биллиилээх кыраайы үөрэтээччи Е. Д. Андросов «Баай аҕа ууһа Баайаҕа» диэн бэртээхэй кинигэтин (Дьокуускай, 1995 с.) бастакы чааһын таһаартарда.
Баайаҕа диэн аат былыргы байыгы дуу, байаҕа дуу диэн ааттаах омук (биис) аатыттан тахсыбыт буолуон курдук диэн сабаҕалааһыны оҥоруохха сөп. Ол курдук бу сабаҕалааһыммын чиҥэтэр үлэлэр урут суруллубуттар эбит, сорохтор саҥардыы таҕыстылар. Олору ырытан көрдөххө, Баайаҕа диэн тыл Баай аҕа диэн саха тылыттан буолбакка, былыр Монголия иһигэр, Байкал кэтэҕэр (Забайкалье), Амур өрүс уҥа тардыытын диэки олоро сылдьыбыт байегу-байырку омук аатын кытта ситимнээх курдук.
Нуучча уһулуччулаах учуонайа Л. Н. Гумилев үгүс үлэлэригэр байегулар-байыркулар тустарынан элбэхтик ахтар. Олорбут да сирдэрин кини оҥорбут картатынан сирдэттибит. (Көр: Л. Н. Гумилев. Древние тюрки. – Москва, 1993. – С. 127). Ити 550—600 сылларга сыһыаннаах. Гумилев көрдөрөрүнэн, ити саҕана түүрдэр арҕааҥҥы түүрскэй хаҕанат уонна илиҥҥи түүрскэй хаҕанат диэннэргэ хайдыспыт кэмнэрэ