Ырымбур тарихы - Андрей Тихомиров

Скачать книгу

генетик бәйләнеше турында гипотеза күтәрә. Ул бу телләрне «ностратик» (лат. noster-безнең). Совет лингвисты в.М. Иллич-Свитыч тикшеренүләре Һинд-Европа, семит-Хамит, Урал, Алтай һәм Кайбер телләрне зур ностратик макрогаиләгә берләштерүнең фәнни нигезлелеген күрсәткән. Бу макрогаилә Югары палеолитта Көньяк-Көнбатыш Азия һәм аңа якын өлкәләр территориясендә барлыкка килгән. Соңгы вюрм бозлавыгы һәм климат җылынуы чигенгәндә мезолитта ностратик кабиләләр Азия һәм Европаның киң территориясендә урнашканнар; алар анда элек яшәгән кабиләләрне кысрыклаганнар, ә өлешчә ассимиляцияләгәннәр. Бу тарихи процесста ностратик кабиләләр аерым ареаллар барлыкка китергәннәр, анда аерым тел гаиләләре формалаша башлаган. Аларның иң зурысы Һинд – Европа тел берләшмәсе Көньяк Урал территориясендә, ә аннан соң Алтайдан Кара диңгез буена кадәр «зур далада» формалаша башлый.

      Археологик культуралар буларак, галимнәр Көньяк-Көнбатыш Азиядә Халаф, убейд, Чатал-хююк культураларын һәм Кавказ аръягында куро-араксин культураларын атыйлар. Бу галимнәр фикеренчә, Һинд-европалыларның икенчел аралык ата-бабасы Төньяк Кара диңгез янында булган, анда аларның урнашуы безнең эрага кадәр III меңьеллык белән даталана.Һинд-Европа гаиләсе ареалының көньягында, бәлки, семито-Хамит (афразия) тел гаиләсенең үзәге формалашкандыр. Һинд – европалылардан төньяктарак картвель телендә сөйләшүчеләр, көнчыгыштарак дравидия телендә сөйләшүчеләр яшәгән. Урал (фин-угор һәм самодий) төрки, монгол һәм тунгус-маньчжур телләренең ата-бабалары хәзерге Россиянең төньяк-көнчыгыш перифериясендә урнашкан. Бу ностратик макрогаиләгә Һинд-Европа, семит-Хамит, яки афразия, картвель, Урал, дравидия, төрки, монгол, тунгус-маньчжур, Чукот-камча һәм, бәлки, эскимос-Алеут тел гаиләләре керә. Бу зур макро-гаилә телләрендә хәзер бөтен дөнья халкының 2/3 өлеше сөйләшә.

      Ностратик телләр таралуы, мөгаен, хәзерге төрнең борынгы кешеләрен урнаштыру юлы белән дә, аларның төрле кабилә төркемнәре арасындагы элемтәләр юлы белән дә баргандыр. Азиянең көньяк-көнчыгышында шул ук вакытта башка борынгы тел макрогаиләсе (яки баганасы) барлыкка килгән дип фаразларга нигез бар, аның дифференциациясе Кытай – Тибет, австроазия һәм Австронезия телләренең үсешенә китергән. Башка галимнәр (алар арасында күп кенә совет тел белгечләре) Тел гаиләләренең барлыкка килү вакыты булып тарихның неолит (яңа таш гасыры) һәм археологик периодиклаштыруның бронза гасырына (б.э. к. 82 мең) туры килгән соңрак чорлары тора дип санаганнар. Борынгы тел гаиләләренең барлыкка килүе бу вакытта күчеп йөрүче, күбесенчә терлекче кабиләләрне аерып алу һәм аларның интенсив күченүләре белән бәйле булган, алар тел дифференциациясе һәм ассимиляция процессын көчәйткән. Әмма шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, Ике караш арасында чын аермалар зур түгел, чөнки төрле тел гаиләләренең барлыкка килүе бер үк вакытта булмаган һәм бик озак процесс булган.

      Башкалардан алдарак, мөгаен, телләрдә сөйләшүче этник берләшмәләр барлыкка килгән, алар

Скачать книгу