ТОП просматриваемых книг сайта:
Капитан Грант болалари. Жюль Верн
Читать онлайн.Название Капитан Грант болалари
Год выпуска 0
isbn 978-9943-8002-4-3
Автор произведения Жюль Верн
Издательство Asaxiy books
‒ Juda oshirib yubordingiz, mayor, – dedi Paganel quruqqina qilib.
‒ Nima uchun uning tiliga tushunmayapsiz bo‘lmasa? – deb so‘radi mayor.
‒ U ispan tilida yaxshi gapirolmas ekan, shuning uchun tushunmayapman, – deb javob berdi jahli chiqa boshlagan geografiya olimi.
‒ Demak, o‘zingiz tushunmaganingiz uchungina u tilni yaxshi bilmas ekan deb o‘ylayapsizmi? – deb xotirjamlik bilan so‘radi mayor.
‒ Menga qarang, Mak-Nabbs, – deb gapga aralashdi Glenarvan, – bunday bo‘lishi mumkin emas. Do‘stimiz Paganel har qancha parishon bo‘lmasin, har holda bir til o‘rniga ikkinchi tilni o‘rganadigan darajada emas.
‒ Bo‘lmasa, azizim Eduard, siz yoki siz o‘zingiz muhtaram, Paganel, tushuntirib beringlar, bu nima gap o‘zi?
‒ Men hech narsani izohlab o‘tirmayman: men isbot qilaman, – dedi Paganel. – Mana bu men ispan tilini o‘rganish uchun har kuni foydalanadigan kitob. O‘z ko‘zingiz bilan ko‘ring, mayor, o‘shanda men sizni aldamayotganimga ishonasiz.
Shunday deb Paganel o‘zining son-sanoqsiz cho‘ntaklarini titkilay boshladi va bir necha minutdan keyin juda titilib ketgan bitta kitobni chiqarib, ishonch bilan mayorga uzatdi. Mayor kitobni olib, ko‘zdan kechira boshladi.
‒ Bu nima degan asar? – deb so‘radi u.
‒ Bu «Luiziada», – deb javob berdi Paganel, – ajoyib qahramonlik poemasi, unda…
‒ «Luiziada» dedingizmi? – dedi Glenarvan.
‒ Ha, do‘stim, ulug‘ Kamoens yozgan «Luiziada»ning xuddi o‘zginasi.
‒ Kamoens deysizmi? – deb takror so‘radi Glenarvan. – Bechora do‘stim, Kamoens portugaliyalik-ku, axir! Siz keyingi olti haftadan beri portugal tilini o‘rganayotgan ekansiz!..
‒ Kamoens… «Luiziada»… Portugal tili… – deb g‘uldurab qoldi Paganel.
Uning ko‘zoynak ostidan chaqnab turgan ko‘zlari qorong‘ulashdi, atrofini o‘rab turgan hamrohlarining birdan qah-qah urib yuborganlari qulog‘ini kar qilayozdi.
Patagoniyalik pinagini ham buzmadi. U ko‘zi oldida bo‘layotgan, lekin o‘zi tushunolmayotgan bu ishlarning nima bilan tugashini sabr bilan kutib, jim turardi.
‒ Obbo, men tentag-ey, ovsar-ey, – dedi nihoyat Paganel. – Ana xolos! Demak, haqiqatan ham shunday bo‘pti-da! Buni men qilibman-a, men! Bu qanday badbaxtlik, axir! O‘zingiz bir o‘ylab ko‘ring: Hindistonga keta turib Chilidan chiqib qoldim! Ispan tilini o‘rganayapman deb, portugal tilida gapirib yuribman! Bunisi endi juda o‘tib ketdi! Agar ish shunday davom etaversa, bir kunmas bir kun derazadan sigaramni tashlab yuborish o‘rniga o‘zimni otib yuboraman-ku!
O‘z muvaffaqiyatsizligiga bunday munosabatda bo‘lganini, o‘zining kulgili bir holga tushib qolganiga bo‘lgan munosabatini ko‘rib, kulmaslikning iloji yo‘q edi. Buning ustiga kulgini eng oldin Paganelning o‘zi boshlab berdi.
‒ Kulinglar, do‘stlarim, chin yurakdan kulinglar! – derdi u. – Lekin ishoninglarki, o‘zimning bu ishimga hammadan ham ko‘proq o‘zim kulaman! – deb u shunday qah-qah urib kular ediki, butun dunyoda bironta ham olim bunchalik kulmagan bo‘lsa kerak.
‒ Lekin, nima bo‘lganda ham, biz tarjimonsiz qoldik, – dedi mayor.
‒ Yo‘q, unday umidsizlikka tushmang, – dedi Paganel, – portugal tili bilan ispan tili bir-biriga shunday o‘xshashki, ko‘rganingizdek, men hatto ularni chalkashtirib ham qo‘yibman, lekin bu o‘xshashlik o‘z xatoimni tez tuzatishga yordam beradi, yaqin kunlarda bu azamat patagoniyalikka o‘zi juda yaxshi egallagan ispan tilida tashakkur bildiraman.
Paganel yanglishmadi: bir necha minutdan so‘ng u hindu bilan bir necha og‘iz so‘zlasha oldi. Geografiya olimi uning ismi Talkav ekanini ham bilib oldi. Talkav degani araukan tilida «momaqaldiroq sochuvchi» degan ma’noni bildirar ekan. Aftidan, bu nom unga miltiqdan yaxshi foydalana olish tufayli berilgan edi.
Lekin Glenarvanni hammadan xursand qilgan narsa patagoniyalikning kasbi yo‘l boshlovchi ekani bo‘ldi, yo‘l boshlovchi bo‘lganda ham qanday deng – pampaslarda yo‘l boshlovchi. Patagoniyalik bilan uchrashuv ayni muddao bo‘ldi, hamma ham endi ekspeditsiya muvaffaqiyat bilan tugaydi deb ishonar, shuning uchun kapitan Grantning qutqarilishiga hech kim shubha qilmas edi.
Sayohatchilarimiz hindu bilan birga Robertning oldiga qaytib keldilar. Bola hinduga qo‘lini uzatdi, u esa indamay qo‘lini bolaning boshiga qo‘ydi. U bolani diqqat bilan ko‘zdan kechirib chiqdi, zararlangan a’zolarini ushlab ko‘rdi. Keyin jilmaygancha ariq bo‘yiga borib undan yovvoyi selderey yulib keldi-da, u bilan bemorning badanini ishqadi. Juda ehtiyotlik bilan qilingan bu massaj natijasida bola o‘ziga kuch-quvvat kirayotganini his qildi, u bir necha soat dam olsa, tamom oyoqqa turib ketishi aniq bo‘lib qoldi.
Ertasiga ertalabgacha dam olishga qaror qilindi. Buning ustiga ikkita muhim masala – oziq-ovqat va transport masalasini muhokama qilib, hal etish kerak edi. Sayohatchilarda na oziq-ovqat, na xachirlar yo‘q edi. Bularning baxtiga, endi yonlarida Talkav bor. Sayohatchilarni Patagoniya chegaralari yoqalab boshlab yurishga odatlanib qolgan, mahalliy bakeanoslar ichida eng aqllilaridan biri bo‘lgan bu yo‘l boshlovchi Glenarvanning kichik otryadi uchun hamma zarur narsalarni topib berishni bo‘yniga oldi. Talkav bu yerdan nihoyati to‘rt milcha masofada bo‘lgan hindularning tolderiyasiga borishni taklif qildi: uning aytishiga qaraganda tolderiyadan ekspeditsiya uchun zarur bo‘lgan hamma narsani topish mumkin edi. Bu taklifni u imo-ishoralar va Paganel tushuna olgan ba’zi so‘zlar yordami bilan bayon qildi. Uning taklifi qabul qilindi, shundan keyin Glenarvan hamrohlari bilan vaqtincha xayrlashib, o‘zining olim do‘sti bilan birgalikda, patagoniyalik yo‘l boshlovchi ketidan ariqning yuqori oqimiga qarab darhol yo‘lga chiqdi.
Ular pahlavon Talkavdan orqada qolmaslikka tirishib, katta-katta odimlar bilan tez yurib bir yarim soat yo‘l bosdilar. Kordilerning etaklariga kelib taqalgan bu yerlar juda go‘zal va hosildor yerlar edi. Mahsuldor o‘tloqlar biriga biri ulanib ketgan. Bu o‘tloqlar yuz ming boshlab mollarni boqish uchun yetardi. Kichkina-kichkina ariqchalar bilan bir-biriga ulangan katta-katta hovuzlar ko‘m-ko‘k o‘tloqlarni suv bilan mo‘l ta’minlab turar, ularda qora kalla oq qushlar yayrab suzar edi, zig‘irpoyalar ichida esa juda ko‘p tuyaqushlar chopib yurardilar. Umuman bu yerlardagi qushlar juda chiroyli, sershovqin va nihoyatda xilma-xil edi. Daraxt shoxiga qo‘nib o‘tirgan qanotida oq-oq xoli bor chiroyli ko‘k izakas – musichalar, sariq kardinallar xuddi yangi ochilgan gulga o‘xshar edi. Ko‘chmanchi kaptarlar allaqayoqlarga uchib o‘tib turar, biri ketidan biri quvib yurgan chumchuqlar esa chirqillashib, atrofni boshiga ko‘tarar edi.
Tabiatning bu go‘zalliklaridan Jak Paganel benihoyat lazzat olardi, u goh undan, goh bundan qoyil qolganini bildirish uchun beto‘xtov qiyqirardi. Patagoniyalik esa bunga g‘oyat ajablanardi, chunki u osmonda qushlar uchib yurganini, suvda oqqushlar suzib yurganini, o‘tloqlarda o‘t o‘sib yotganni tabiiy bir hol deb bilardi. Umuman, geografiya olimimiz bu safardan, uning cho‘zilib ketganidan mutlaqo xafa emas edi. Hindular to‘xtagan joyga yetib kelganlarida uning nazarida endi yo‘lga chiqqandek edilar. Tolderiya Kordiler etaklaridagi tizmalar bilan o‘ralgan vodiyning ichkarisida joylashgan bo‘lib, undagi shox-shabbalardan qurilgan chaylalarda o‘ttiztacha ko‘chmanchi hindu yashar edi. Ular chorvachilik bilan shug‘ullanar: sigir, ho‘kiz, yilqi va qo‘y podalarini o‘tloqdan o‘tloqqa haydab boqib yurardilar, bunday sero‘t o‘tloqlar bu atrofda sonsiz-sanoqsiz edi.
Bu ando-peruan hindlari araukan, pexuen va aukas irqlarining aralashuvidan kelib chiqqan. Ular sarg‘ish qora badanli, o‘rta bo‘yli, yag‘rini keng, deyarli dumaloq yuzli, tor peshona, yupqa labli odamlar. Ularning yuz qiyofasi sovuq, lekin jasurona emas.
Qisqasi, ularning qiziqadigan yeri yo‘q edi. Lekin Glenarvanga ularning o‘zi emas, podasi kerak edi. Ko‘chmanchilarda qoramol bilan otlar bor ekan, Glenarvanga bundan bo‘lak hech nimaning keragi yo‘q.
Talkav ular bilan bitishishni o‘z