МЕН БОРМАН, ҲАЁТ - Г. Жамилова

Скачать книгу

тўла гул бўлади.

      Биз Наврўз сайилларига чиқиб, варрак учираётган кезларимизда ҳам бор овозимиз билан шамолни чақирардик:

      Шамол, шамол,

      Бағринг камол,

      Онангни сув олиб кетди,

      Отангни сув олиб кетди,

      Эса қолсанг-чи!

* * *

      Наврўз кунларида ер ҳайдаш, экин экиш юмушларини бажариш пайтида деҳқонлар “хўш, ҳайда”, “майда-майда” қўшиқларини айтган бўлсалар, аёллар сигирларини эркалаб сутини кўпайтириш учун қўшиқ айтиб соғардилар. Соғим қўшиқларини оналаримиз ва момоларимиз ўзлари тўқиб ҳам хиргойи қилаверишарди.

      Қишдан чиқиб, қувватсизланган сигирлар кўкламнинг илк майсаларига тўйиб қайтаётганида аёллар шу жониворларни “суқли” назарлардан эҳтиётлашган. Кўз тегмасин, дея шохлари ва туёқларига нуқра тошчалар тақиб қўйганлар. Сўнг подадан қайтаётган сигирлар йўлига чиқиб ўзаро хиргойи қилишган.

      Пода келар бош-бош,

      Шохларида нуқра тош.

      Елини тирсиллайди,

      Шохлари қирсиллайди.

      Пода келар бош-бош,

      Ҳой йўловчи, четга қоч.

      Кўз тегар уюримга,

      Дард келар сигиримга.

      Ҳар гал Наврўз кунларида биз она табиат, осмон, хуллас атрофимиздаги барча жониворлар билан мана шундай содда ва халқона қўшиқлар орқали “сўзлашардик”, уларни бола қалбимиз билан яхши кўриб қолардик.

* * *

      Болалик кезларда биз дала гиёҳларининг қай бирини гулидан, қай бирини ҳидидан ажратиб олардик.

      Сувқалампирнинг гуллари худди маржонга ўхшаш бўларди.

      Бўзночнинг иси ёқимли, марваридгул эса қўнғироқчани эслатарди.

      Далачойнинг гуллари сап-сариқ…

      Мойчечакнинг гулбарглари сулув, гулхайрининг ифори майин, девона гулнинг товланиши чиройли эди.

      Ёмғир севалаб ўтган чоғларда бу ўт-ўланларнинг хуш бўйи бутун борлиққа тараларди.

      – Майсаларни тўйиб ҳидла, кўнглинг ёришади, – дерди момолар.

      – Майсазор устидаги шудрингдан олиб ич, барча дардларинг кетади, – дерди боболар.

      Майсаларга бўйлашиб, улар билан жой талашиб ўсаётган ялпиз, исмалоқ, жағ-жағ, беда эса юз бир дардга даво экан.

* * *

      Тупроқни ёриб яшашга чоғланаётган майсалар, ариқ бўйларидаги митти чучмомолар, қирда бойчечагу бинафшалар, боғлар ичида сайраётган қушларнинг ҳамма-ҳаммаси Наврўз саҳарларида қутлуғ кунни қаршилаётгандай туюлади. Нозик ниҳол гулу гиёҳлар ҳиди димоқни қитиқлайди.

      Сумалак қозонлари атрофида шўх болалар чуғурлашади:

      Жонга дармон сумалак,

      Кимга армон, сумалак…

      Адирлар бағрида наврўз гурунглари қизийди, айтишув ва лапарлар бошланади, беллашувлар авж олади.

      “Қутлуғ кунда ғамга ботмай ўйнаб кул, дилинг пок, тилакларинг эзгу бўлсин. Ана шундагина келгуси Наврўзларга ҳам шоду хуррам етасан”, дейишади кексалар.

      Қош қорайиб тун киргач, сумалак қозони атрофида давра қурилади. Момолардан бири чилдирма чалади, уни эшитганлар “сумалак сайли” бошланганини билиб узоқ-яқиндан келаверадилар. Энг аввал момолардан бири ўйину лапарни бошлаб беради. Лапар бундай бошланади:

      Осмонларда камалак,

      Қозон

Скачать книгу