LITMIR.BIZ

Скачать книгу

      I bob

      NOMA’LUM KISHI

      Fevral oyining dastlabki kunlari edi. Bu ayozli kunda noma’lum kishi paydo bo‘ldi. U Bremblxerst temir yo‘l stansiyasidan piyoda keldi; bu odamning qalin qo‘lqopli qo‘lida chog‘roq yo‘l sumkasi bor edi. U boshidan oyog‘igacha kiyimiga burkanib olgandi; shlyapasining keng soyaboni basharasini butunlay yashirib, faqat burnining yiltirab turgan uchigina ko‘zga chalinardi, sumkasi kabi uning kifti va ko‘ksi ham qor bilan qoplangandi. U sovqotgan va juda charchagan bo‘lsa kerak, oyog‘ini arang sudrab, «Aravakash» deb atalgan qovoqxonaga kirishi bilanoq yo‘l sumkasini polga tashladi.

      – Issiq xona! – xitob qildi u. – Insonparvarlik haqqi-hurmati, menga issiqroq bir xona beringlar! U egniga qo‘ngan qorni qoqib tashlagach, shart-sharoit haqida kelishib olish uchun missis Xollga ergashib qabulxonaga kirdi. Ular tezda kelishib olishdi. Noma’lum kishi missis Xollning stoli ustiga ozgina pul berib, qovoqxonaga joylashdi.

      Missis Xoll kaminga o‘t yoqdi-da, qo‘lbola qilib ovqat hozirlab kelish uchun noma’lum kishini xonada qoldirib chiqib ketdi. Ayningda qish faslida ijarachi topish, buning ustiga, talashib-tortishmasdan, aytgan narxingga ko‘nadigan ijarachini topish katta omad hisoblanardi, shuning uchun missis Xoll o‘ziga nasib bo‘lmish shunday baxtli tasodifga munosib ayol ekanini namoyish etmoqchi bo‘ldi.

      Go‘sht qizarib pishib, hamisha mudrab yuradigan oqsoch qiz Milli, kishining u yoq-bu yog‘idan o‘tib ketadigan tanbeh eshitgach (chamasi, bu tanbehlarning unga sal bo‘lsa-da ta’siri bo‘lsa kerak), missis Xoll musofirning xonasiga idish-tovoq va stakanlar olib kirib, zo‘r shinavandalik bilan dasturxon tuzay boshladi. Kaminda olov lang‘illab yonib turgan bo‘lsa-da, uning hali ham shlyapa va paltosini yechmaganini ko‘rib, missis Xoll nihoyatda ajablandi; musofir derazaga tikilganicha tashqarida yog‘ayotgan qorga qarab turardi. U hali ham qo‘lqopi yechilmagan qo‘llarini orqasiga qilib, go‘yo nima haqdadir chuqur xayolga cho‘mgandek edi. Qovoqxona bekasi musofirning kiftidagi qorlar erib, gilamga tomayotganiga ko‘zi tushdi.

      – Janob, paltoingiz bilan shlyapangizni olishga ijozat etsangiz, – murojaat qildi missis Xoll unga, – men ularni quritgani o‘choq yoniga ilib qo‘yaman.

      – Hojati yo‘q, – dedi noma’lum kishi unga o‘girilib ham qaramay.

      Missis Xoll javobni yanglish eshitdim chog‘i deb o‘ylab, savolini takrorlashga og‘iz juftladi. Biroq shu mahal noma’lum kishi boshini burib, unga kifti osha qaradi-da:

      – Men kiyimlarni yechmaslikni ma’qul ko‘raman, – deb javob qildi.

      Shunda missis Xoll uning katta zangori ko‘zoynak taqqani, uzun qilib chekka soqol qo‘ygani va u yuzini yashirib turganini payqab qoldi.

      – Juda soz, janob, – dedi u, – ixtiyoringiz. Uy hozir isiydi.

      Noma’lum kishi miq etmay, yana unga orqa o‘girib oldi. Suhbat yurishib ketmaganini ko‘rib, missis Xoll jadallik bilan stol tuzadi-da, xonadan chiqib ketdi. U qaytib kirgan mahalda musofir hanuz qaddini bukchaytirib, yoqalarini ko‘targan, basharasi va yuzini yashirgan keng soyabonli shlyapasini bostirib kiyganicha bamisoli tosh haykalday deraza oldida qaqqayib turardi. Ayol quymoqli dudlangan go‘shtni stol ustiga qo‘yib baqirgudek bo‘lib dedi:

      – Nonushtani keltirdim, janob!

      – Tashakkur, – dedi notanish kishi, lekin to missis Xoll chiqib, ortidan eshik yopilmaguncha joyidan jilmadi. Ayol chiqib ketgach, u darhol stol yoniga keldi.

      – Voy, qurib ketgur noshud! – dedi missis Xoll o‘ziga o‘zi, – men uni mutlaqo unutibman! O‘lguday yalqov-da, yashamagur, – xantalni maydalashga kirishar ekan, missis Xoll Millini o‘zicha bir necha bor qarg‘adi. O‘zi quymoq bilan dudlangan go‘shtni qovurib, stol yasatib, kerakli hamma ishlarni bajarib qo‘yibdi-yu, Milli bo‘lsa, mehmonni xantalsiz qoldiribdi. Axir mehmon yo‘l yurib charchagan va chamasi bu yerda uzoq istiqomat qilmoqchiga o‘xshaydi. Missis Xoll ming‘illab-ming‘illab xantal idishi to‘latdi-da, uni zarhalli qora patnisga qo‘yib, tantanavor qadam tashlab xona tomon yo‘l oldi. U eshikni taqillatdi va darhol ichkariga kirdi. Notanish kishi shartta pastga engashdi, stol ostida milt etib ko‘ringan allaqanday bir oq buyumni missis Xollning ko‘zi zo‘r-bazo‘r ilg‘ab qoldi. Aftidan, u poldan nimanidir olmoqchi edi. Missis Xoll xantalni stolga qo‘yar ekan, mehmonning paltosi bilan shlyapasi kamin oldidagi stolda yotgani, po‘lat panjarada esa bir juft boshmoq turganini ko‘rdi. Axir panjara zanglab ketadi-ku. Missis Xoll shaxt bilan kamin oldiga borib, hech qanday e’tirozga o‘rin qoldirmaydigan ohangda dedi:

      – Endi kiyimlaringizni olib quritish mumkindir deb o‘ylayman.

      – Shlyapani qoldirib keting, – dedi musofir bo‘g‘iq tovush bilan. Missis Xoll o‘girilib qaragan edi, uning qaddini g‘oz tutib, o‘ziga qarab o‘tirganini ko‘rdi. Ayol hayratdan bir daqiqa chamasi tili lol bo‘lib, musofirga baqrayib qarab qoldi.

      Musofir og‘zi bilan engagini allaqanday oq narsa, aftidan, o‘zi olib kelgan sochiq bilan yopib o‘tirardi. Shuning uchun ham ovozi shunaqa bo‘g‘iq eshitilgan bo‘lsa kerak. Lekin missis Xollni hayratga solgan narsa bu emasdi, noma’lum kishi zangori ko‘zoynakning chetidan boshlab butun peshonasini oq bint bilan o‘rab olgan edi, boshqa bint esa uning qulog‘ini yashirib turardi. Faqat uzun qirra burnigina ochiq qolgan edi, xolos. Burni esa o‘sha-o‘sha – notanish kishi dastlab eshikdan kirib kelgan chog‘idagi singari pushti rangda edi. Noma’lum kishining egnidagi jigarrang baxmal kurtkaning oq surp qo‘yib tikilgan serbar qora yoqasi ko‘tarib qo‘yilgandi.

      Bintlar orasidan tartibsiz ravishda chiqib turgan qalin qora sochlari tutam-tutam, dikkayib notanish kishini yanada g‘alati qilib qo‘ygan edi. Uning bint bilan o‘rab-chirmab tashlangan kallasi missis Xollni shu qadar hang-u mang qilib qo‘ydiki, boyaqish ayol kutilmagan manzaradan serrayib qotib qoldi.

      Noma’lum kishi sochiqni basharasidan olmay, uni jigarrang qo‘lqopli qo‘li bilan tutib, to‘q zangori ko‘zoynagi ostidan qovoqxona bekasiga tikilib turardi.

      – Shlyapani qoldirib keting, – po‘ng‘illadi u yana qo‘l sochiq ostidan.

      Bir oz o‘ziga kelgan missis Xoll shlyapani qaytarib stolga qo‘ydi.

      – Men bilmabman, afandim… – deb gap boshladi u, – siz… – ayol xijolat chekib jim qoldi.

      Noma’lum kishi eshikka ma’nodor boqar ekan:

      – Tashakkur, – dedi quruqqina qilib.

      – Men hoziroq hammasini quritib beraman, – deb missis Xoll mehmonning kiyimlarini olib chiqib ketdi. Ostonaga yetgach, u noma’lum kishining bint bilan tang‘ib tashlangan boshi va zangori ko‘zoynagiga yana bir marta nazar tashladi; musofir hali ham og‘zini sochiq bilan yashirib o‘tirardi. Missis Xoll eshikni yopib chiqar ekan, a’zoyi badani qaltirar, chehrasidan hali ham hayrat arimagan edi.

      – Umrim bino bo‘lib… – pichirladi u. – Dahshat-ku! – ayol ohista oshxonaga qaytdi va imillagani uchun hatto Millini koyimadi ham.

      Noma’lum kishi esa uy bekasining tobora uzoqlashib borayotgan oyoq tovushiga quloq solardi. Sochiqni bir chetga qo‘yib, tanovul qilishga kirishmasdan avval u hadiksirab derazaga nazar tashladi. Bir luqmagina ovqat yutib, yana shubha bilan derazaga qaradi-da, keyin sochiqni qo‘lida tutganicha o‘rnidan turib, deraza oldiga bordi va darpardani tushirib qo‘ydi. Xonani g‘ira-shira qorong‘ilik qopladi. Shundan so‘ng ko‘ngli bir qadar o‘rniga tushib, stol yoniga keldi-da, shoshib nonushta qilishga kirishdi.

      – Bechora mayib bo‘lgan yoki uni operatsiya qilishgan, har qalay biron falokatga uchragani aniq, – dedi missis Xoll. – Hamma yog‘i bog‘lab tashlangan, hatto qarashga ham qo‘rqasan kishi.

      Ayol pechkaga ko‘mir tashlab, kiyim-kechak quritadigan tag kursini yaqinroq surdi-da, ustiga musofirning paltosini yoyib qo‘ydi.

      – Ko‘zoynagini aytmaysizmi! Odam emas, naq g‘avvosning o‘zi-ya.

      U kursiga sharfni ilib qo‘ydi.

      – Aftini bo‘lsa, sochiq bilan berkitib olibdi! O‘sha sochiq ostidan gapiradi!.. Ehtimol, og‘zi ham og‘riyotgandir. Shu mahal u nimadirni esladi shekilli, orqasiga o‘girildi.

      – Voy o‘lmasam! – xitob qildi u. – Nahotki blinchiklar hali tayyor bo‘lmagan bo‘lsa!

      Missis Xoll stol ustini yig‘ishtirib olmoq uchun xonaga

Скачать книгу