ТОП просматриваемых книг сайта:
Мангу латофат: бадиалар. Иброҳим Ғафуров
Читать онлайн.Название Мангу латофат: бадиалар
Год выпуска 0
isbn 978-9943-8593-8-8
Автор произведения Иброҳим Ғафуров
Издательство Yangi asr avlodi
Маҳмудхўжа ҳар нарсага қизиқади ва ҳар нарсанинг туб моҳиятини топишни истайди. Унда ўрганишга бўлган майл ва лаёқат ҳам жуда кучли. Булар кўп жадидларга ва умуман жадидларга хос бўлган теран инсоний хусусиятлар. Агар жадидларни якка-якка эмас, яхлит бир бутун ҳодиса сифатида қарасак, уларнинг барчаларига хос бўлган хусусиятларни топишни мақсад қилиб қўйсак, унда Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг бугун инсоний хусусиятлари ва интилишларида жадидчиликнинг умумий белги ва хусусиятларини кўришимиз, топишимиз мумкин. Худди шундай ҳодисани Исмоилбек, Мунаввар Қори, Қодирий ва Чўлпонда ҳам энг чўққига кўтарилган ҳолда кузатишимиз мумкин.
Беҳбудий дунёни кўра-кўра, курашларда тажрибалар орттира-орттира шундай хулосага келди: дунёни яхши томонга фақат инсоннинг фидокорлиги ва илм ўзгартиради. «Саёҳат хотиралари»нинг бир ерида одамларнинг ўз тарихларини тиклашга уринаётганликларидан таъсирланиб шундай хитоб қилади:
«Бу бўлмаса ва мундоқ фидокорлик қилинмаса миллият ва динлар маҳв бўлуб кетар…»
Маҳмудхўжа ўз дунёқарашлари ва нуқтаи назарларида доим унинг тили билан гапирсак, мусулмонларга қайишган, ёнбосган, доим уларнинг манфаатларини кўзлагандай, бутун фикри-зикри улар билан бир, якнафас бўлиб туюлса ҳам, аслида у жуда кенг фикр юритади, дини, ирқи, миллати, тили, урф-одатларидан қатъи назар барча халқларнинг фарзандларига фақат инсон сифатида қарайди. Уларга тенг ҳақ-ҳуқуқларни раво ва муносиб кўради. Кимлигидан қатъи назар ҳар бир инсонни ўзига биродар деб билади. Ҳар қандай шароитда биродарона муносабатда бўлади. Бу биродарона муносабатда жуда юксак инсоний маданияти ва назокати ўзгармас константа тусини олганлигини кўрамиз. Биродарликни қaдpлaйди. Унинг «Китобул атфол» асаридаги «хат ёзмоқ шартлари» бўлимига қайта-қайта эътибор қилинг-а, бундаги маданият, ички гўзал одоб-икром, инсонни қадрлаш қанчалар Беҳбудий ва жадидлар учун юксак мавқе тутганлигини кўрасиз. Унинг барча танқидлар ва барча баҳсларга, энг oғиp, чигал масалаларга муносабатида ҳам шундай ўзгармас маданият, ички куч ва одоб-икром ҳукмрон даражада акс этади.
Маҳмудхўжа инсонни севолганча биродарликни ундан-да ортиқроқ севади.
Туркман, тожик, рус, қозоқ, ўзбек, араб, яҳудий, юнон, француз, инглиз – бари унинг учун инсонликда биродардирлар.
У туркистоний ўзбеклар ёки усмонли турклар учун қанчалар куюнса, дард чекса, бошқалар учун ҳам шундай дард чекади, куюнади ва улар учун ҳам маърифат ва тараққиёт йўлини соғинади.
Лекин ажаб ва ҳеч тушуниб бўлмас беэътиборликким, биз ҳамон Маҳмудхўжа Беҳбудий шунчалар меҳр, завқ, билимдонлик билан ўргатган, гўзал намуналар таклиф қилган хат ёзишга, ёзишмалар олиб боришга одатланганимиз йўқ. Фикр, қараш, одат ҳам шунчалар консерватив бўлишига кишининг гоҳо ақли бовар қилмайди.
Мен юрагим