Müridizm və Şamil - Александр Казембек

Скачать книгу

istisnasız olaraq bütün məzhəblərdə vardı və səadət axtaranların hamısı özlərinin düşünüb tapdıqları hər hansı yeni bir inancın örtüyü altında gələcək tərəfdarların ağlını və iradəsini fəth etmək, fanatizmin köməyi ilə arzusunda olduqları məqsədə yetişmək üçün təriqətdən mənəvi silah qismində az və ya çox dərəcədə istifadə edirdilər.

      İslamın inkişaf tarixində və dini inqilablar sistemində

      müsəlmanlar arasında müridlik başlıca rol oynayır. Müridlik: cihad, təriqət və dəvət adlanan üç təməl üzərində qərar tutur. Birincisi hərfi mənada din uğrunda savaş, ikincisi

      – ilahi həqiqətə aparan yol (mistiklərin təlimidir), üçüncüsü – insanları mənfur hakimiyyətə qarşı üsyana, qanuni və ya dini hüquqların müdafiəsinə dəvət etməkdir. Leksik mənada mürid sözü [həqiqət] axtaran, arzu edən deməkdir: təriqət təliminin ilk təsisçilərinın yeni tərəfdarları bu adla adlandırılırdılar. Biz bu təməlləri sıra ilə gözdən keçirək.

      tutulan ikinci mərhələ kimi gözdən keçirilir (bax. Bu nəşrin ikinci paraqrafı).

      3.Mərifət. 4. Həqiqət. Bəzi sufi məktəbləri üçün sonuncu iki mərhələnin bir mərhələdə birləşdirilməsi xarakterikdir, lakin bütün sufilər mərifət və həqiqətə

      yalnız müqəddəslərə, imamlara nəsib olan mərhələlər kimi baxırlar. Sufi təliminə görə, dünya işlərindən uzaqlaşmağa və özünü Allaha xidmətə həsr etməyə qərar verən hər bir müsəlman mürşidin müridi ola bilər (bax. qeyd 20).

      Mürşid təriqətin sirlərini və Allahı görmə üsullarını ona öyrədir. XII yüzildə

      qardaşlıq və ya rahib ordenləri şəklində sufi təşkilatları meydana gəlir. Bu təşkilatların üzvləri – dərvişlər öz nizamnaməsi və şeyxləri ilə monastırı xatırladan zaviyələrdə (rəbatlar, xanəgahlar, təkyələr) yaşayırdılar. Sufilər tərəfindən asketizmə, tərki-dünyalığa, dini qaydada yaşayışa çağıran bir təlim cəmiyyətin sosial-siyasi inkişafına dağıdıcı, mürtəce təsir göstərirdi (Петрушевский И. П. Göstərilən əsəri, с. 310-350; Беляев Е.А. Мусульманское

      сектантство. – М., 1957).

      25

      1. Cihad 17

      Məhəmməd bu ilk silahdan öz dinini möhkəmləndirmək üçün olduqca düzgün və sərrast şəkildə istifadə etmişdir. Bu silah müxtəlif ölkələrin fəthində xəlifələrə xidmət etmişdir; yüz il müddətində təkcə cihadın vasitəsilə

      bu qədər nəhəng və qorxulu İslam imperiyası təşəkkül tapmış və bu mərhələdən keçmək yolu ilə sonralar impe-riyanın hüdudları daxilində ayrı-ayrı dövlətlər yaranmışdır. Xaç yürüşlərinin uğurlarının səbəbləri haqqında az-çox mühakiməsi olan hər kəs bu dini ideyanın yaradılma-sında Məhəmmədin siyasətinin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu anlayar. Allah “Quran” sözləri ilə Məhəmmədə

      deyir: “Ey peyğəmbər, kafirlərə və münafiqlərə qarşı vuruş

      (Kafirləri qılıncla, münafiqləri isə dəlil-sübutla, sözlə

      məhv et). Onlarla sərt davran. Onların məskəni Cəhənnəmdir, 17 Cihad (ərəbcə “cəhd etmək”, “can atmaq”, “mücadilə etmək”) – “Quran”ın tam aydın olmayan və ziddiyyətli göstərişinə əsasən hər bir müsəlmanın iştirak etməli olduğu “müqəddəs savaş”dır. Müsəlman vaizləri “Quran”ın bu göstərişinə əsaslanmaqla cihadı İslama mənsub olan hər kəsin mükəlləfiyyətlərin-dən biri hesab edirlər. Eyni zamanda, bəzi müsəlman ilahiyyatçıları bu fikir-dədirlər ki, cihad – müsəlman torpaqlarını genişləndirmək və başqa dinlərdən olanları İslama gətirmək məqsədilə başladılan hücumçu savaşdır, digərləri cihadı yalnız müdafiə müharibəsi kimi təsəvvür edirlər. Bizim müəllif – birinci fikrin tərəfdarıdır. Qəzavat (ərəbcə “yürüş” “axın”, “basqın”) – cihadın adlarından biridir. Qəzavatın gedişində həlak olan şəhid sayılır və deyilir ki, onun Cənnətdə yeri hazırdır. VII-X yüzillərdəki ərəb fütuhatı dövründə qəzavat nəzəriyyəsi xilafətin işğalçılıq müharibələrinin ideoloji əsası idi. Sonralar Osmanlı İmperiyasının torpaqlarını genişləndirməkdə qəzavat ideyasından istifadə olunmuşdur. Bəzən qəzavat müsəlman ruhaniləri tərəfindən milli-azadlıq uğrunda mübarizənin şüarı kimi də irəli sürülürdü, lakin “müqəddəs savaş”

      ideyası başqa dinlərdən olanlara dözümsüzlüyü qızışdırmaqla bərabər, dini mənsubiyyəti qabartmağa, qapalılığa, digər xalqların mübarizəsinə yad nəzərlə baxmağa gətirib çıxarır. (Смирнов Н.А. Мюридизм на Кавказе. – М., 1962; Климович Л.И. Ислам. – М., 1962).

      26

      ora nə pis yerdir!” (“Quran”, IX surə, 73-cü ayə). Yenə orada deyilir: “Allah mömin kişilərə və mömin qadınlara (ağacların) altından çaylar axan cənnətlər və Ədn18* cənnətlərində

      gözəl məskənlər vəd buyurmuşdur” (72-ci ayə). Başqa bir yerində (“Quran”, II surə, 218-ci ayə) Allah Məhəmmədə

      deyir: “Həqiqətən, Allaha iman gətirənlər, (Məkkədən Mədinəyə) köçüb gələnlər və Allahın yolunda cihad edənlər Allahın rəhmətinə ümidvardırlar”.

      Susuz Ərəbistan səhraları sakinlərinin arzu və xəyal-larını şirnikləndirən, bol suların axdığı bu möhtəşəm bağlar, səmavi ölkələrdə hər neməti olan məskənlər, daima Allahın yanında, cah-cəlal, hurilər-qılmanlar arasında olmaq imkanı cihadda həlak olan və hətta həyatını itirmədən onda iştirak edən hər kəsin axirət mükafatıdır. Onları real şəkildə və maddi olaraq daha nə cəlb edə bilərdi?

      Məhəmməd məsələnin bu tərəfini də unutmurdu: bu zəngin qənimətlər, kölələr, məğlubların əmlakı, onların arvadları və uşaqları idi. Müsəlman qanunlarına üz tutaraq bu bölmənin yalnızca başlıqlarını gözdən keçirək. Bunun üçün hər hansı müsəlman hüquq kitabını, məsələn, Təhtə-vinin əlimin altında olan kitabını götürürəm. Onun I və II fəsillərini, 436-493-cü səhifələrini gözdən keçirək. Başlıca məzmun belədir.

      1. İmamın buyurduğu cihadın müsəlman cəmiyyətin-də müqəddəs borc olması haqqında.

      2. Müsəlmanlara kafirlər hücum edəndə, cihad buna qabil olan19* hər bir müsəlmanın müqəddəs borcudur, 18* Peyğəmbərin təfsirinə görə, Ədn – Allahın məskəninin adıdır, onu nə eşidən, nə də görən olub.

      19* Yəni nə xəstə, nə uşaq, nə də dəli olan.

      27

      hərçənd bunu imamın icazəsi olmadan da etmək mümkündür.

      3. Cihad kimə qarşı yönəldilə bilər; fəth edilmiş ölkələr, qüvvə tətbiq etməklə itaətə gətirilmiş

Скачать книгу